"Lost Treasures of Egypt" Tutankhamun's Death

1 00:00:05,440 --> 00:00:08,400 Dit is waar ik elk jaar weer op wacht. 2 00:00:09,680 --> 00:00:13,240 Zo'n zeven meter onder de grond: 3 00:00:14,440 --> 00:00:16,560 De tombe van een Egyptische edelman... 4 00:00:16,720 --> 00:00:20,720 uit de tijd na de dood van Toetanchamon. 5 00:00:22,200 --> 00:00:23,920 Wat is dat? 6 00:00:24,800 --> 00:00:28,720 De kamers lijken al duizenden jaren onaangeroerd. 7 00:00:29,720 --> 00:00:31,835 Wat gaan we hier vinden? 8 00:00:31,960 --> 00:00:37,035 Binnenin ligt de gedroomde ontdekking van een archeoloog. 9 00:00:37,160 --> 00:00:39,360 Mijn god. 10 00:00:40,600 --> 00:00:45,560 Ik denk dat ik iets gevonden heb. Fantastisch. 11 00:00:47,000 --> 00:00:53,074 Steun ons en word VIP-member om alle advertenties van www.OpenSubtitles.org te verwijderen 12 00:00:56,480 --> 00:00:58,600 De Vallei der Koningen. 13 00:00:58,760 --> 00:01:03,760 De laatste rustplaats van enkele van de grootste farao's van Egypte. 14 00:01:05,200 --> 00:01:10,760 Het was hier in november 1922 dat de Britse archeoloog Howard Carter... 15 00:01:10,920 --> 00:01:15,560 de tombe van de koningsjongen Toetanchamon ontdekte. 16 00:01:16,280 --> 00:01:18,960 Z'n ontdekking was een wereldwijde sensatie. 17 00:01:19,120 --> 00:01:23,000 De belangrijkste archeologische vondst van de eeuw. 18 00:01:24,680 --> 00:01:29,400 Toetanchamon werd in 1333 voor onze jaartelling farao. 19 00:01:29,560 --> 00:01:34,600 Hij stierf onder mysterieuze omstandigheden, slechts 19 jaar oud. 20 00:01:35,160 --> 00:01:37,555 De tombe en de prachtige gouden schatten... 21 00:01:37,680 --> 00:01:43,520 bieden een blik op hoe de farao leefde, heerste en stierf. 22 00:01:44,360 --> 00:01:46,555 Onze experts in Egypte... 23 00:01:46,680 --> 00:01:51,880 onderzoeken nu Toetanchamon, om z'n geheimen te onthullen. 24 00:01:53,960 --> 00:01:58,155 Ze zoeken bewijs dat de jonge koning vermoord is. 25 00:01:58,280 --> 00:02:01,155 Wie kan een motief hebben gehad om hem te doden? 26 00:02:01,280 --> 00:02:06,720 Ze zoeken aanwijzingen in het Egypte dat hij achterliet. 27 00:02:07,880 --> 00:02:11,840 Bij Luxor, in de Vallei der Koningen: 28 00:02:14,480 --> 00:02:17,155 Egyptoloog Aliaa Ismail... 29 00:02:17,280 --> 00:02:21,440 onderzoekt een mysterie rond de dood van Toetanchamon. 30 00:02:21,600 --> 00:02:27,480 Is Toetanchamon een natuurlijke dood gestorven of is hij vermoord? 31 00:02:28,120 --> 00:02:31,560 Al zes jaar leidt Aliaa een Egyptisch team... 32 00:02:31,720 --> 00:02:35,720 dat elk stukje van de tombe van Toetanchamon grondig heeft onderzocht. 33 00:02:36,360 --> 00:02:40,875 Het team scant de tombes digitaal. 34 00:02:41,000 --> 00:02:45,635 Om ze in hd na te maken, voor onderzoekers en restaurateurs. 35 00:02:45,760 --> 00:02:49,195 Nu keert ze terug naar de grafkamer van de jonge koning. 36 00:02:49,320 --> 00:02:52,795 Op zoek naar aanwijzingen voor z'n dood. 37 00:02:52,920 --> 00:02:55,440 Geweldig om hier alleen te zijn. 38 00:02:55,600 --> 00:02:58,800 Zo dicht bij de muren en de schilderingen. 39 00:03:00,120 --> 00:03:02,880 Aliaa zoekt in de tombe naar iets ongewoons... 40 00:03:03,040 --> 00:03:08,040 dat wijst op verdachte omstandigheden rond de begrafenis van Toetanchamon. 41 00:03:09,040 --> 00:03:12,360 Ze ziet al snel een aanwijzing op de muren. 42 00:03:12,520 --> 00:03:16,000 Aan de tombe kan ik zien dat er haast bij was. 43 00:03:16,160 --> 00:03:20,635 Vanwege die zwarte plekken die je overal op de muur ziet. 44 00:03:20,760 --> 00:03:25,395 Die ontstonden toen men direct op het natte pleisterwerk schilderde. 45 00:03:25,520 --> 00:03:29,555 De zwarte plekken wijzen op oude microbiële aangroei. 46 00:03:29,680 --> 00:03:33,395 Ze zijn het bewijs dat de verf van de tombe nog nat was... 47 00:03:33,520 --> 00:03:37,440 toen de kamer snel werd afgesloten na de begrafenis. 48 00:03:37,600 --> 00:03:40,240 Alles ging zo gehaast... 49 00:03:40,400 --> 00:03:44,600 omdat Toetanchamon heel jong en onverwacht stierf. 50 00:03:46,560 --> 00:03:53,560 Toetanchamon stierf rond 1324 v.Chr, na slechts tien jaar op de troon. 51 00:03:57,080 --> 00:04:01,160 Hij werd begraven in de Vallei der Koningen. De tombe was zo klein... 52 00:04:01,320 --> 00:04:05,960 dat al z'n overdadige gouden grafgoederen er nauwelijks in pasten. 53 00:04:07,920 --> 00:04:11,240 Hij had geen zoon. Z'n doodgeboren tweelingdochters... 54 00:04:11,400 --> 00:04:15,720 werden in kleine doodskisten naast hem in de tombe begraven. 55 00:04:16,840 --> 00:04:19,040 Z'n koninklijke bloedlijn eindigde... 56 00:04:19,200 --> 00:04:21,840 waardoor z'n weduwe, koningin Anchesenamon... 57 00:04:22,000 --> 00:04:27,000 een nieuwe man nodig had en Egypte een nieuwe koning. 58 00:04:30,440 --> 00:04:33,760 Aliaa wil de mummie van Toetanchamon onderzoeken. 59 00:04:33,920 --> 00:04:39,640 Wellicht vindt ze bewijs dat aangeeft waarom hij zo onverwacht stierf. 60 00:04:40,440 --> 00:04:43,640 Hij ligt tentoongesteld in z'n tombe. 61 00:04:43,800 --> 00:04:47,240 In een speciale vitrine met klimaatbeheersing. 62 00:04:47,400 --> 00:04:50,715 Deze mummie is duizenden jaren oud. 63 00:04:50,840 --> 00:04:54,475 Op het eerste gezicht bevat de mummie weinig aanwijzingen... 64 00:04:54,600 --> 00:04:57,320 over de doodsoorzaak van de jonge farao. 65 00:04:57,480 --> 00:05:00,355 Z'n mummie is er slecht aan toe. 66 00:05:00,480 --> 00:05:02,960 Lastig te zeggen hoe hij gestorven is. 67 00:05:03,120 --> 00:05:08,480 Toen merkte ik dat vroege archeologen röntgenfoto's hadden gemaakt. 68 00:05:08,640 --> 00:05:13,320 In 1968 heeft de Britse anatoom professor Ronald Harrison... 69 00:05:13,480 --> 00:05:16,960 een röntgenonderzoek op de mummie uitgevoerd. 70 00:05:20,160 --> 00:05:25,560 In Toetanchamons schedel vond Harrison losse botten. 71 00:05:26,560 --> 00:05:29,520 Hij leek een gebroken schedel te hebben. 72 00:05:29,680 --> 00:05:34,520 Misschien een teken dat de jonge farao op z'n hoofd was geslagen. 73 00:05:34,680 --> 00:05:37,320 Een deel van z'n borstbeen en ribbenkast ontbrak. 74 00:05:37,480 --> 00:05:41,760 In tegenstelling tot de meeste mummies was z'n hart verwijderd. 75 00:05:42,760 --> 00:05:47,480 Later bleek hij een breuk onder in z'n linkerdijbeen te hebben. 76 00:05:48,480 --> 00:05:52,040 De oorzaak van het gebroken been is onbekend. 77 00:05:53,040 --> 00:05:55,280 De scans laten zien dat het mogelijk is... 78 00:05:55,440 --> 00:05:59,840 dat Toetanchamon gestorven is door een misdrijf. 79 00:06:02,440 --> 00:06:06,320 Harrisons röntgenfoto's zorgden wereldwijd voor sensatie. 80 00:06:06,480 --> 00:06:11,480 Hierdoor dachten mensen dat Toetanchamon werd vermoord. 81 00:06:12,400 --> 00:06:16,440 De dood van Toetanchamon was een moordonderzoek geworden. 82 00:06:16,600 --> 00:06:19,880 Het grootste moordmysterie van het oude Egypte. 83 00:06:20,840 --> 00:06:23,675 Om erachter te komen of hij vermoord werd... 84 00:06:23,800 --> 00:06:27,920 wil Aliaa de naasten van de verdoemde farao onderzoeken. 85 00:06:28,080 --> 00:06:29,755 Ik wil weten... 86 00:06:29,880 --> 00:06:33,760 wie het meest zou profiteren van de moord op Toetanchamon. 87 00:06:38,600 --> 00:06:41,155 In Saqqara... 88 00:06:41,280 --> 00:06:44,000 ruim 30 km ten zuiden van Caïro... 89 00:06:45,080 --> 00:06:51,320 graven archeoloog Ola El Aguizy en haar team een oude necropolis op. 90 00:06:53,160 --> 00:06:56,995 Hier liggen de tombes van de Egyptenaren die de macht overnamen... 91 00:06:57,120 --> 00:07:01,360 toen Toetanchamons bewind zonder troonopvolger eindigde. 92 00:07:02,400 --> 00:07:07,520 Toetanchamon is heel jong gestorven. Dat was erg gevaarlijk voor het land. 93 00:07:08,240 --> 00:07:11,720 Ola is al vijf decennia archeoloog. 94 00:07:11,880 --> 00:07:16,120 Ze graaft hier al sinds 2005. 95 00:07:16,280 --> 00:07:20,000 In Saqqara aan deze tombes werken... 96 00:07:20,160 --> 00:07:23,280 vind ik hartstikke spannend. 97 00:07:23,440 --> 00:07:26,560 Ik vind het fijn, omdat ik zo echt voel dat ik leef. 98 00:07:26,720 --> 00:07:30,600 Ik bevind me in het middelpunt van de archeologie. 99 00:07:31,480 --> 00:07:36,760 Ola's interesse in egyptologie begon met haar liefde voor oude talen. 100 00:07:36,920 --> 00:07:40,320 Ze kan hiërogliefen moeiteloos ontcijferen en vertalen. 101 00:07:40,480 --> 00:07:44,715 Ik ben professor in de Oudegyptische taal. 102 00:07:44,840 --> 00:07:48,760 Vorig seizoen legde Ola de bovenste delen van een tombe bloot. 103 00:07:48,920 --> 00:07:51,560 Van een man die Ptah-M-Wia heette. 104 00:07:51,720 --> 00:07:57,715 Ik zie hier hiërogliefen. De naam van de overledenen: Ptah-M-Wia. 105 00:07:57,840 --> 00:08:01,160 Dit seizoen hopen Ola en haar team... 106 00:08:01,320 --> 00:08:05,280 de grafkamer van Ptah-M-Wia intact aan te treffen. 107 00:08:07,320 --> 00:08:12,395 Intacte kamers zijn zeldzaam en kunnen prachtige grafvoorwerpen bevatten. 108 00:08:12,520 --> 00:08:14,955 Waaronder een doodskist of een mummie. 109 00:08:15,080 --> 00:08:18,680 Hopelijk wel. Misschien ligt de kist op een lager niveau. 110 00:08:18,840 --> 00:08:23,560 Toen werd men begraven met dingen die men nog nodig dacht te hebben. 111 00:08:23,720 --> 00:08:27,800 De dingen die er nog liggen zeggen iets over Ptah-M-Wia. 112 00:08:27,960 --> 00:08:32,115 En over hen die na Toetanchamon regeerden... 113 00:08:32,240 --> 00:08:35,520 en mogelijk baat hadden bij z'n dood. 114 00:08:38,520 --> 00:08:42,275 Ze vinden de bovenkant van de schacht, die vol met zand zit. 115 00:08:42,400 --> 00:08:46,595 Op de binnenplaats van de tombe van Ptah-M-Wia. 116 00:08:46,720 --> 00:08:52,195 De plek wijst erop dat de schacht naar z'n grafkamer leidt. 117 00:08:52,320 --> 00:08:53,720 We graven de schacht uit. 118 00:08:53,880 --> 00:08:56,995 Die altijd in het midden van de zuilenhal ligt. 119 00:08:57,120 --> 00:09:01,155 De schacht zal vast ruim zes meter diep zijn. 120 00:09:01,280 --> 00:09:05,080 Het verwijderen van het zand kan wel een week duren. 121 00:09:05,520 --> 00:09:09,560 Hoofd van de opgraving Tarek Tawfik heeft de leiding. 122 00:09:09,720 --> 00:09:13,195 Ze vormen nu een keten van arbeiders. 123 00:09:13,320 --> 00:09:17,235 Het zand eruit en dan de karren in. 124 00:09:17,360 --> 00:09:20,680 Dan door naar die heuvel daar. 125 00:09:20,840 --> 00:09:23,400 Zo gaat het nu veel sneller. 126 00:09:24,840 --> 00:09:29,160 Het team graaft snel de bovenste lagen zand uit. 127 00:09:29,320 --> 00:09:32,520 Maar nu op ruim twee meter zitten ze te diep... 128 00:09:32,680 --> 00:09:36,080 om de zware emmers met de hand door te geven. 129 00:09:36,240 --> 00:09:40,040 Nu plaatsen ze de lier, die gaan ze gebruiken... 130 00:09:40,200 --> 00:09:43,115 om de emmers te laten zakken. 131 00:09:43,240 --> 00:09:46,240 Zonder de lier gaat het niet lukken. 132 00:09:47,320 --> 00:09:50,120 De enorme met de hand bediende touwlier... 133 00:09:50,280 --> 00:09:53,360 zou ze moeten helpen met de volle emmers. 134 00:09:53,520 --> 00:09:56,480 Zo moet het opgraven sneller gaan. 135 00:09:56,640 --> 00:10:02,200 Het ziet er primitief uit, maar het is effectief en gaat snel. 136 00:10:04,920 --> 00:10:07,360 Maar al snel stuiten ze op een probleem. 137 00:10:07,520 --> 00:10:10,835 We merken dat de schacht geblokkeerd is. 138 00:10:10,960 --> 00:10:15,560 Arbeiders merken dat grote blokken kalksteen de doorgang belemmeren. 139 00:10:15,720 --> 00:10:19,680 We moeten die enorme blokken eruit zien te halen. 140 00:10:20,280 --> 00:10:23,395 De schacht is nu bijna drie meter diep. 141 00:10:23,520 --> 00:10:28,200 Ze moeten de zware blokken kalksteen zien te verwijderen. 142 00:10:28,360 --> 00:10:32,480 Als ze de bodem willen bereiken om te zien of daar een grafkamer is. 143 00:10:37,760 --> 00:10:42,280 Op de kliffen bij de zuidelijke stad Aswan: 144 00:10:45,200 --> 00:10:49,515 De Italiaanse archeoloog Patrizia Piicentini... 145 00:10:49,640 --> 00:10:51,840 onderzoekt een uitgestrekte necropolis. 146 00:10:52,920 --> 00:10:56,475 Ik ben hier omdat ik iets wil weten... 147 00:10:56,600 --> 00:10:59,480 over de geschiedenis, over het verleden van de mensen. 148 00:10:59,640 --> 00:11:05,515 Dat is het mooie aan ons werk. Niet alleen het bestuderen van farao's... 149 00:11:05,640 --> 00:11:08,520 maar ook de gewone mensen en de kinderen. 150 00:11:08,680 --> 00:11:11,360 Dit seizoen richt ze zich op een tombe... 151 00:11:11,520 --> 00:11:15,315 vol met lijken van jongvolwassenen en kinderen. 152 00:11:15,440 --> 00:11:18,000 Toetanchamon stierf jong. 153 00:11:18,160 --> 00:11:21,995 Patrizia wil weten of de lijken aanwijzingen bieden... 154 00:11:22,120 --> 00:11:26,440 over waarom Egyptenaren, van farao tot boer, zo jong stierven. 155 00:11:26,600 --> 00:11:28,680 We hebben hier nog veel te doen. 156 00:11:28,840 --> 00:11:34,280 We staan aan het begin van een groot avontuur, hoop ik. 157 00:11:35,840 --> 00:11:39,640 Ze heeft de tombe in de rotsen onder zand gevonden... 158 00:11:39,800 --> 00:11:42,160 tijdens een eerder seizoen. 159 00:11:43,680 --> 00:11:47,080 Er zijn grafnissen in de muren uitgehakt. 160 00:11:48,160 --> 00:11:52,240 Patrizia's team vond er tientallen mummies in. 161 00:11:52,400 --> 00:11:55,080 Ze weet zeker dat er nog meer te vinden zijn. 162 00:11:55,240 --> 00:11:56,955 M'n vrienden zijn er nog. 163 00:11:57,080 --> 00:12:00,995 Menselijke resten en dingen die vorig seizoen zijn gecatalogiseerd... 164 00:12:01,120 --> 00:12:03,755 liggen nog op de vloer. 165 00:12:03,880 --> 00:12:08,240 Nog steeds in orde. De botten zijn er allemaal nog. 166 00:12:08,920 --> 00:12:12,360 Ze hebben al één belangrijke ontdekking gedaan. 167 00:12:12,520 --> 00:12:14,115 We hebben hout gevonden. 168 00:12:14,240 --> 00:12:17,995 Op een gegeven moment verscheen er hiërogliefenschrift. 169 00:12:18,120 --> 00:12:22,560 Zo ontdekten we de naam van de eerste eigenaar van de tombe. 170 00:12:22,720 --> 00:12:25,480 De naam is Pahmerich. 171 00:12:25,640 --> 00:12:29,275 Hij was het hoofd van het leger van Aswan. 172 00:12:29,400 --> 00:12:33,760 Hij was tijdens z'n leven een opvallend figuur. 173 00:12:33,920 --> 00:12:38,440 Hij was de eerste van velen die deze tombe door de eeuwen heen gebruikten. 174 00:12:39,520 --> 00:12:42,400 We hebben meer dan 40 mummies gevonden. 175 00:12:43,560 --> 00:12:48,440 Patrizia's schokkendste vondst was meerdere gemummificeerde kinderen. 176 00:12:48,600 --> 00:12:54,515 We deden een ongelooflijke ontdekking. Hier zie je een kind. 177 00:12:54,640 --> 00:12:58,280 Tussen de vader en de moeder in. 178 00:12:59,640 --> 00:13:03,675 Deze nis ligt helemaal vol. 179 00:13:03,800 --> 00:13:07,835 Er liggen vijf mummies van kinderen. 180 00:13:07,960 --> 00:13:12,915 Dit zijn m'n kinderen. M'n geweldige, arme kindjes. 181 00:13:13,040 --> 00:13:16,360 Maar dit is het vreemde aan deze tombe. 182 00:13:16,520 --> 00:13:19,560 Er liggen namelijk zo veel kinderen. 183 00:13:21,080 --> 00:13:24,520 Patrizia wil weten of de lijken aanwijzingen bieden... 184 00:13:24,680 --> 00:13:30,160 over waarom oude Egyptenaren als Toetanchamon zo jong stierven. 185 00:13:30,320 --> 00:13:34,600 Er is nog één volle nis die onderzocht moet worden. 186 00:13:34,760 --> 00:13:37,600 Dit is het laatste deel. Onberoerd. 187 00:13:37,760 --> 00:13:40,160 Het was te laat in het vorige seizoen. 188 00:13:40,320 --> 00:13:43,240 Patrizia moet de mummies uit de nis halen... 189 00:13:43,400 --> 00:13:45,795 om de resten goed te kunnen analyseren. 190 00:13:45,920 --> 00:13:47,560 Galal. 191 00:13:47,720 --> 00:13:51,680 Maar dit is een te delicate klus voor Patrizia om alleen te doen. 192 00:13:51,840 --> 00:13:54,240 Laat de arbeiders komen. Bedankt. 193 00:13:57,280 --> 00:14:00,040 De stoffelijke resten zijn duizenden jaren oud. 194 00:14:00,200 --> 00:14:03,920 Patrizia's team moet ze voorzichtig een voor een verwijderen. 195 00:14:05,320 --> 00:14:07,880 Langzaam aan. 196 00:14:08,040 --> 00:14:10,160 Het is een nauwgezet proces. 197 00:14:10,320 --> 00:14:14,960 Elke mummie is ontzettend kwetsbaar en kan makkelijk breken. 198 00:14:16,040 --> 00:14:22,080 Heel voorzichtig. Doe erg voorzichtig. Het is breekbaar. 199 00:14:27,080 --> 00:14:29,520 Bij de Luxortempel... 200 00:14:30,160 --> 00:14:32,875 op de oostoever van de Nijl... 201 00:14:33,000 --> 00:14:36,560 onderzoekt Aliaa de dood van Toetanchamon. 202 00:14:37,560 --> 00:14:39,960 Na meer dan 3000 jaar... 203 00:14:40,120 --> 00:14:45,760 is er geen direct bewijs meer van wie de jonge koning mogelijk gedood heeft. 204 00:14:45,920 --> 00:14:50,600 Aliaa wil z'n naasten onder de loep nemen... 205 00:14:50,760 --> 00:14:53,955 om uit te zoeken hoe ze baat hadden bij z'n dood. 206 00:14:54,080 --> 00:14:58,760 En dus een motief hadden om de jonge farao te vermoorden. 207 00:14:59,840 --> 00:15:05,000 Hier het standbeeld van Toetanchamon, verstopt achter een zuil. 208 00:15:05,160 --> 00:15:10,200 Ik herken hem aan z'n gelijkmatige huid en ronde gezicht. 209 00:15:10,360 --> 00:15:13,035 Dat zijn allemaal trekken van de jeugd. 210 00:15:13,160 --> 00:15:18,960 Je ziet hem hier met z'n koningin en vrouw, Anchesenamon. 211 00:15:19,640 --> 00:15:22,680 Anchesenamon was niet alleen Toetanchamons vrouw. 212 00:15:22,840 --> 00:15:26,875 Ze was ook z'n zus of halfzus. 213 00:15:27,000 --> 00:15:31,480 Egyptische royals trouwden regelmatig met een broer of zus. 214 00:15:31,640 --> 00:15:35,360 Ze geloofden dat het hun heilige bloedlijn in stand zou houden. 215 00:15:35,520 --> 00:15:39,960 Ze leken niet bezorgd over gezondheidsproblemen door inteelt. 216 00:15:40,120 --> 00:15:43,995 We zien ze vaak zo dicht bij elkaar weergegeven. 217 00:15:44,120 --> 00:15:48,680 Anchesenamon had zeker de middelen en de tijd gehad... 218 00:15:48,840 --> 00:15:50,755 om Toetanchamon te vermoorden. 219 00:15:50,880 --> 00:15:55,520 Maar Aliaa wil weten of de koningin ook een motief had. 220 00:15:56,560 --> 00:16:00,355 Op een oud tablet, waarschijnlijk geschreven door Anchesenamon... 221 00:16:00,480 --> 00:16:02,635 ziet Aliaa wat de impact was... 222 00:16:02,760 --> 00:16:05,880 van de dood van Toetanchamon op de jonge koningin. 223 00:16:06,040 --> 00:16:10,395 Dit kleitablet werd geschreven in spijkerschrift. 224 00:16:10,520 --> 00:16:13,320 De Hettieten gebruikten dat. 225 00:16:13,480 --> 00:16:18,035 De Hettieten en Egyptenaren waren toentertijd grote rivalen. 226 00:16:18,160 --> 00:16:24,280 In deze brief staat dat koningin Anchesenamon... 227 00:16:24,440 --> 00:16:30,720 koning Suppiluliuma I wilde vragen haar een van z'n zoons te sturen. 228 00:16:30,880 --> 00:16:35,200 Om mee te trouwen, want haar man was overleden. 229 00:16:35,360 --> 00:16:38,555 Dat wijst erop dat na de dood van Toetanchamon... 230 00:16:38,680 --> 00:16:42,840 Anchesenamon bezorgd was over met wie ze zou moeten trouwen. 231 00:16:43,000 --> 00:16:46,515 Dat haar nieuwe man, tot farao gekroond door hun huwelijk... 232 00:16:46,640 --> 00:16:49,160 geen koninklijk bloed zou hebben. 233 00:16:49,320 --> 00:16:54,715 Ze wilde echt niet trouwen met iemand die niet van koninklijken bloede was. 234 00:16:54,840 --> 00:16:59,355 Daarom vroeg ze om hulp van buitenaf. 235 00:16:59,480 --> 00:17:04,280 Trouwen met een iemand die niet van koninklijken bloede was, hoorde niet. 236 00:17:04,440 --> 00:17:08,880 Zuiverheid van de koninklijke bloedlijn was toen cruciaal. 237 00:17:09,040 --> 00:17:13,080 Dat ze deze brief stuurde, laat zien dat ze bang was. 238 00:17:13,840 --> 00:17:17,760 Suppiluliuma, de Hettitische koning en vijand van Egypte... 239 00:17:17,920 --> 00:17:21,400 vond dit ongebruikelijke huwelijksverzoek verdacht... 240 00:17:21,560 --> 00:17:24,360 en vroeg z'n raadslieden om advies. 241 00:17:24,520 --> 00:17:26,880 Nadat bevestigd was dat de brief echt was... 242 00:17:27,040 --> 00:17:29,960 stuurde hij een van z'n zonen, prins Zannanza... 243 00:17:30,120 --> 00:17:32,680 om met de Egyptische koningin te trouwen. 244 00:17:34,120 --> 00:17:37,160 Maar de prins stierf voor hij in Egypte aankwam... 245 00:17:37,320 --> 00:17:40,240 bij z'n jonge aanstaande bruid. 246 00:17:42,920 --> 00:17:47,400 Anchesenamon had toen maar twee mogelijke echtgenoten over: 247 00:17:47,560 --> 00:17:53,560 Toetanchamons hoofdadviseur Ay of z'n legeraanvoerder Horemheb. 248 00:17:53,720 --> 00:17:57,480 Ze zouden sowieso op de troon belanden. 249 00:17:58,760 --> 00:18:03,355 De vijand van Egypte benaderen, was een wanhoopsdaad. 250 00:18:03,480 --> 00:18:05,040 Het wijst Aliaa erop... 251 00:18:05,200 --> 00:18:09,355 dat Anchesenamon niet profiteerde van de dood van haar man. 252 00:18:09,480 --> 00:18:13,795 Dat ze geen motief had om Toetanchamon te vermoorden. 253 00:18:13,920 --> 00:18:17,595 Anchesenamon zou Toetanchamon echt niet vermoorden. 254 00:18:17,720 --> 00:18:23,640 Omdat z'n dood een ramp voor haar was. 255 00:18:24,760 --> 00:18:28,280 Aliaa wil het onderzoek voortzetten... 256 00:18:28,440 --> 00:18:32,755 om te zien of er bewijs is dat Ay of Horemheb... 257 00:18:32,880 --> 00:18:35,440 Toetanchamon vermoord heeft. 258 00:18:39,960 --> 00:18:42,875 Bij de necropolis Saqqara... 259 00:18:43,000 --> 00:18:47,000 probeert Ola's team grote blokken kalksteen... 260 00:18:47,160 --> 00:18:48,920 uit een diepe schacht te halen. 261 00:18:49,080 --> 00:18:54,880 Ola wil weten of de schacht naar de grafkamer van Ptah-M-Wia leidt. 262 00:18:55,040 --> 00:18:58,360 Hij leefde in het tijdperk na de dood van Toetanchamon. 263 00:18:58,520 --> 00:19:00,880 Dit is een heel groot blok. 264 00:19:01,040 --> 00:19:04,835 Mogelijk nog een deel van de wand van de schacht. 265 00:19:04,960 --> 00:19:10,920 Ola hoopt dat de grafkamer meer kan onthullen over Ptah-M-Wia. 266 00:19:11,080 --> 00:19:15,600 We hadden gehoopt nu minstens twee meter dieper te zijn. 267 00:19:16,680 --> 00:19:19,475 Het eerste blok komt er makkelijk uit. 268 00:19:19,600 --> 00:19:23,275 Maar het volgende blok is groter en zwaarder. 269 00:19:23,400 --> 00:19:27,240 De houten lier zal op de proef gesteld worden. 270 00:19:31,000 --> 00:19:35,435 Er zijn zes mannen voor nodig om het blok op te tillen. 271 00:19:35,560 --> 00:19:40,555 Er staat niets op. Het hoort bij de wand van de schacht. 272 00:19:40,680 --> 00:19:44,320 Het is een grote, dode vis. 273 00:20:05,520 --> 00:20:12,320 Ze vinden geen blokken meer. Ze kunnen sneller vooruitgang boeken. 274 00:20:17,720 --> 00:20:20,880 Eindelijk bereiken ze de bodem van de schacht. 275 00:20:21,760 --> 00:20:24,560 Ik ben benieuwd wat ze vinden. 276 00:20:25,880 --> 00:20:28,360 Om te zien wat er op de bodem ligt... 277 00:20:29,120 --> 00:20:33,800 moeten arbeiders Ola voorzichtig in een metalen emmer laten zakken. 278 00:20:33,960 --> 00:20:37,080 Het is een avontuur. 279 00:20:39,720 --> 00:20:45,360 Maar het team moet oppassen. De schacht is nu zeven meter diep. 280 00:20:48,040 --> 00:20:51,840 Een val kan hier fataal zijn. 281 00:20:58,120 --> 00:21:04,120 In de Luxortempel onderzoekt Aliaa de dood van Toetanchamon. 282 00:21:05,120 --> 00:21:09,520 Ze wil weten of de twee machtigste mannen onder Toetanchamon... 283 00:21:09,680 --> 00:21:14,075 z'n trouwe adviseur Ay of z'n legeraanvoerder Horemheb... 284 00:21:14,200 --> 00:21:17,560 een motief hadden om de jonge koning te vermoorden. 285 00:21:18,920 --> 00:21:23,355 Ze doorzoekt een deel van de tempel dat Toetanchamon heeft gebouwd. 286 00:21:23,480 --> 00:21:27,480 Op een muurreliëf vindt ze een intrigerende aanwijzing. 287 00:21:27,640 --> 00:21:34,120 Een afbeelding van Toetanchamon. Hij brandt wierook voor de goden. 288 00:21:34,280 --> 00:21:38,080 Een ceremonie voor het Opet-festival. 289 00:21:38,240 --> 00:21:42,280 Tijdens het Opet-festival paradeerde men met beelden van oude goden... 290 00:21:42,440 --> 00:21:46,160 van Karnak naar de tempel hier in Luxor. 291 00:21:46,320 --> 00:21:50,195 Deze twee cartouches zijn heel verrassend. 292 00:21:50,320 --> 00:21:53,160 Het zijn cartouches van Horemheb. 293 00:21:53,320 --> 00:21:59,560 Waarom staat Toetanchamon naast de cartouche van Horemheb? 294 00:22:00,600 --> 00:22:04,920 Toetanchamon wordt ook elders op de muren afgebeeld. 295 00:22:05,920 --> 00:22:07,440 Maar z'n officiële naam... 296 00:22:07,600 --> 00:22:12,160 in een ovale kader of cartouche, ontbreekt. 297 00:22:12,320 --> 00:22:17,240 Hier zouden Toetanchamons echte naam en troonnaam hebben gestaan. 298 00:22:17,400 --> 00:22:22,040 Dus waarschijnlijk zijn deze cartouches overgenomen. 299 00:22:22,200 --> 00:22:26,280 Horemheb hakte ze weg en zette z'n eigen naam erin. 300 00:22:26,440 --> 00:22:31,480 Zo wiste hij Toetanchamon helemaal uit. 301 00:22:31,640 --> 00:22:36,600 Je naam in deze tempel belichaamt voor een farao de eeuwigheid. 302 00:22:36,760 --> 00:22:39,840 Als de naam van de farao gewist is... 303 00:22:40,000 --> 00:22:43,115 dan heb je hem z'n eeuwigheid ontnomen. 304 00:22:43,240 --> 00:22:46,160 Door Toetanchamon dat af te nemen... 305 00:22:46,320 --> 00:22:48,640 doet Horemheb hem groot onrecht. 306 00:22:49,560 --> 00:22:52,320 De aangepaste reliëfs suggereren dat Horemheb... 307 00:22:52,480 --> 00:22:56,755 Toetanchamons naam uit de geschiedenis probeerde te wissen. 308 00:22:56,880 --> 00:23:01,000 Horemheb wilde Toetanchamon uitwissen. 309 00:23:01,920 --> 00:23:05,920 Daarna wil Aliaa de tombe van Horemheb onderzoeken... 310 00:23:06,080 --> 00:23:09,920 om meer te weten te komen over die verdachte generaal. 311 00:23:10,080 --> 00:23:15,440 Om te ontdekken of hij een motief had om de jonge farao te vermoorden. 312 00:23:20,120 --> 00:23:22,400 In Aswan: 313 00:23:23,480 --> 00:23:25,195 Patrizia en haar team... 314 00:23:25,320 --> 00:23:28,240 halen mummies uit een nis achter in de tombe. 315 00:23:28,400 --> 00:23:32,400 Op dit moment heb ik gewacht. We hebben die twee mummies laten liggen. 316 00:23:32,560 --> 00:23:35,080 We willen nu zien wat erachter zit. 317 00:23:35,920 --> 00:23:39,880 Deze tombe lag vol met gemummificeerde kinderlijkjes. 318 00:23:40,040 --> 00:23:41,760 Langzaam. 319 00:23:41,920 --> 00:23:44,875 Patrizia's werk kan aanwijzingen verschaffen... 320 00:23:45,000 --> 00:23:49,080 over waarom oude Egyptenaren als Toetanchamon vaak zo jong stierven. 321 00:23:49,240 --> 00:23:50,960 Voorzichtig. 322 00:23:51,640 --> 00:23:53,480 Voor Patrizia's deskundige oog... 323 00:23:53,640 --> 00:23:57,920 kan zelfs een mummie in deze toestand nuttige informatie bevatten. 324 00:23:58,080 --> 00:24:00,000 Oké, dus... 325 00:24:01,000 --> 00:24:03,480 Sommige waren perfect. 326 00:24:04,560 --> 00:24:10,315 Helaas zijn sommige later slecht gemummificeerd. 327 00:24:10,440 --> 00:24:14,560 Dat heeft tot dit geleid. Laten we verdergaan. 328 00:24:15,720 --> 00:24:19,840 Ze beginnen de tweede mummie uit de nis te halen. 329 00:24:20,840 --> 00:24:22,760 We moeten erg voorzichtig doen. 330 00:24:28,160 --> 00:24:31,400 Deze mummie is er beter aan toe. 331 00:24:31,560 --> 00:24:37,675 Het windsel is goed bewaard gebleven. Het lijk niet, maar oké, toe maar. 332 00:24:37,800 --> 00:24:40,440 De nis lijkt nu leeg. 333 00:24:40,600 --> 00:24:45,040 We maken het voorzichtig een beetje schoon. 334 00:24:45,200 --> 00:24:49,280 Dan kom ik naar boven om te kijken of er nog iets over is. 335 00:24:50,480 --> 00:24:53,280 Patrizia gaat na of ze niets gemist hebben. 336 00:24:55,560 --> 00:24:59,680 In orde. Wacht even. Ik moet naar binnen. 337 00:25:01,920 --> 00:25:04,040 Ik probeer erin te klimmen. 338 00:25:15,200 --> 00:25:18,000 Het is weer een kindmummie. 339 00:25:19,000 --> 00:25:21,160 Misschien drie jaar oud. 340 00:25:22,240 --> 00:25:25,080 In deze tombe hebben we veel kinderen gevonden. 341 00:25:25,240 --> 00:25:27,120 Dat had ik hier niet verwacht. 342 00:25:28,120 --> 00:25:31,880 We dachten dat het in totaal om zes kinderen ging. 343 00:25:32,040 --> 00:25:34,640 Maar nu denk ik dat er meer zijn. 344 00:25:36,760 --> 00:25:42,280 Patrizia wil alle overblijfselen uit de tombe onderzoeken. 345 00:25:43,280 --> 00:25:45,920 We zullen zien of het een meisje of een jongen is. 346 00:25:46,080 --> 00:25:50,320 Na grondig onderzoek zullen we meer weten. 347 00:25:51,320 --> 00:25:55,480 Volwassenen vallen je zwaar, maar kinderen zijn zo ontroerend. 348 00:26:02,000 --> 00:26:03,760 In Saqqara: 349 00:26:04,600 --> 00:26:10,355 Ola gaat via een smalle schacht de grafkamer van Ptah-M-Wia zoeken. 350 00:26:10,480 --> 00:26:15,640 Ze hoopt dat een graf dat intact is meer over hem zal onthullen... 351 00:26:15,800 --> 00:26:19,560 en over de machthebbers na de dood van Toetanchamon. 352 00:26:21,200 --> 00:26:23,160 Wat is dat? 353 00:26:24,000 --> 00:26:28,040 De schacht leidt naar een kamer, verbonden met meerdere ruimtes. 354 00:26:29,120 --> 00:26:31,840 Best groot. 355 00:26:33,080 --> 00:26:36,240 Dit is vast voor de offergaven. 356 00:26:37,000 --> 00:26:39,120 De kamers zijn geplunderd. 357 00:26:39,720 --> 00:26:43,360 De grafrovers hebben slechts restjes achtergelaten. 358 00:26:44,400 --> 00:26:45,880 Er ligt wat aardewerk. 359 00:26:46,040 --> 00:26:49,560 Dit is een deel van de constructie van de tombe. 360 00:26:49,720 --> 00:26:52,960 Er is hier vorm aan gegeven, daar zit een ronde vorm. 361 00:26:53,120 --> 00:26:55,115 Misschien deel van een zuil. 362 00:26:55,240 --> 00:27:00,880 Terwijl Ola het onderzoekt, beseft ze dat het er veilig gemaakt moet worden. 363 00:27:01,040 --> 00:27:04,120 Lang genoeg hier geweest. Het is gevaarlijk. 364 00:27:04,280 --> 00:27:06,240 Kijk maar. Zie je dit? 365 00:27:06,400 --> 00:27:09,560 Als ik m'n hand hier leg, bezwijkt het al. 366 00:27:10,560 --> 00:27:12,080 Ja. 367 00:27:13,080 --> 00:27:14,400 Ik ga naar buiten. 368 00:27:15,840 --> 00:27:18,595 Stukken plafond liggen op de vloer. 369 00:27:18,720 --> 00:27:21,995 Dat is zorgwekkend. De boel kan instorten. 370 00:27:22,120 --> 00:27:25,955 Dit is allemaal van het plafond en de rotswanden af gevallen. 371 00:27:26,080 --> 00:27:30,560 Natuurlijk is het link. Als we niets doen om de boel te stutten... 372 00:27:30,720 --> 00:27:33,320 dan kan het elk moment instorten. 373 00:27:33,920 --> 00:27:39,480 Vlak bij de uitgang ziet Ola mogelijk nog een schacht in de vloer. 374 00:27:39,640 --> 00:27:42,320 Onder dit zand vinden we misschien de trap... 375 00:27:42,480 --> 00:27:45,755 die naar de grafkamer leidt. 376 00:27:45,880 --> 00:27:49,320 Maar het kost tijd om dat allemaal weg te halen. 377 00:27:49,920 --> 00:27:54,200 Een andere schacht kan naar een lager niveau leiden. 378 00:27:54,760 --> 00:27:59,640 Het geeft aan dat de grafrovers wellicht die kamer gemist hebben. 379 00:27:59,800 --> 00:28:02,675 De onderste schacht zit nog vol zand. 380 00:28:02,800 --> 00:28:06,560 We weten niet hoe diep hij gaat. Hij is vrij breed. 381 00:28:06,720 --> 00:28:11,355 Tot nu toe zijn er geen aanwijzingen. Eerst moet het zand weg. 382 00:28:11,480 --> 00:28:14,160 Er is nog veel werk te doen. 383 00:28:15,920 --> 00:28:19,600 In de Vallei der Koningen, bij Luxor: 384 00:28:20,320 --> 00:28:25,720 Aliaa gaat naar de tombe van Toetanchamons generaal Horemheb. 385 00:28:26,720 --> 00:28:29,200 Ze wil weten of hij een sterk motief had... 386 00:28:29,360 --> 00:28:32,275 om de jonge farao te vermoorden. 387 00:28:32,400 --> 00:28:36,840 Zo opwindend om hier te zijn. Ik ben hier nog nooit geweest. 388 00:28:37,640 --> 00:28:40,755 De tombe is opmerkelijk goed bewaard gebleven. 389 00:28:40,880 --> 00:28:46,320 Complex versierde taferelen op de muren, van de vloer tot het plafond. 390 00:28:46,480 --> 00:28:49,080 Zo geweldig om hier te zijn. 391 00:28:49,240 --> 00:28:53,195 Levendige kleuren en krachtige reliëfs. Je ziet het meteen. 392 00:28:53,320 --> 00:28:58,235 Een van de mooiste taferelen die ik ooit gezien heb. 393 00:28:58,360 --> 00:29:03,480 Geen tombe van een gewoon mens. Hij is enorm. 394 00:29:05,200 --> 00:29:10,080 Midden in de grafkamer ligt de sarcofaag van Horemheb. 395 00:29:10,240 --> 00:29:14,080 Z'n naam en titels gegraveerd in de zijkanten. 396 00:29:14,240 --> 00:29:20,995 Hier zie je z'n koninklijke naam. Er staat Heb-er-ru-ra-setib-en-ra. 397 00:29:21,120 --> 00:29:25,080 Uit de enorme stenen sarcofaag, met daarop koninklijke titels... 398 00:29:25,240 --> 00:29:31,275 blijkt dat Horemheb als farao heerste, na de dood van Toetanchamon. 399 00:29:31,400 --> 00:29:35,800 Hij had duidelijk iets te winnen bij de dood van de jonge koning. 400 00:29:35,960 --> 00:29:41,120 Horemheb had de mogelijkheid en de kans om Toetanchamon te doden. 401 00:29:41,280 --> 00:29:43,995 Hij was bevelhebber van het leger. 402 00:29:44,120 --> 00:29:49,240 Hij had makkelijk iemand de klus kunnen laten klaren. 403 00:29:49,400 --> 00:29:52,360 Horemheb is zeker een mogelijke verdachte. 404 00:29:53,600 --> 00:29:57,080 Horemheb was een militair van nederige afkomst. 405 00:29:57,240 --> 00:30:01,280 Hij werkte zich op en werd legeraanvoerder. 406 00:30:02,280 --> 00:30:04,040 Toen Toetanchamon stierf... 407 00:30:04,200 --> 00:30:07,720 voerde Horemheb het Egyptische leger in het noorden aan. 408 00:30:07,880 --> 00:30:13,440 Maar een van z'n soldaten aan het hof had de jonge koning kunnen vermoorden. 409 00:30:14,520 --> 00:30:16,680 Na de dood van Toetanchamon... 410 00:30:16,840 --> 00:30:19,760 was het Ay, de hoogste adviseur van de farao... 411 00:30:19,920 --> 00:30:22,680 die de kans greep om tot koning gekroond te worden. 412 00:30:22,840 --> 00:30:26,880 Misschien huwde hij zelfs de koningin-weduwe Anchesenamon. 413 00:30:27,880 --> 00:30:32,640 Ay is ook een verdachte. Hij regeerde vier jaar als farao... 414 00:30:32,800 --> 00:30:36,600 voor hij stierf en vervangen werd door Horemheb. 415 00:30:38,320 --> 00:30:42,835 Vorig seizoen onderzocht Aliaa de tombe van Ay. 416 00:30:42,960 --> 00:30:47,200 Hij bleek verantwoordelijk voor Toetanchamons overhaaste begrafenis. 417 00:30:48,200 --> 00:30:51,400 Ay begroef Toetanchamon in de kleinere tombe... 418 00:30:51,560 --> 00:30:55,635 zodat hij de grotere tombe voor zichzelf kon hebben. 419 00:30:55,760 --> 00:30:59,680 Ay's daden zijn ook zeer verdacht. 420 00:31:00,160 --> 00:31:02,400 Als Toetanchamon vermoord werd... 421 00:31:02,560 --> 00:31:08,880 dan zijn er nu twee hoofdverdachten: Ay en Horemheb. 422 00:31:09,040 --> 00:31:15,435 Ay en Horemheb hadden sterke motieven om Toetanchamon te vermoorden. 423 00:31:15,560 --> 00:31:18,240 Maar er is nog een mogelijke moordenaar. 424 00:31:19,240 --> 00:31:23,480 Aliaa wil de verwondingen van de jonge farao opnieuw onderzoeken. 425 00:31:23,640 --> 00:31:26,760 Maar dan forensisch gezien nauwkeuriger. 426 00:31:29,120 --> 00:31:32,715 In de necropolis in Saqqara: 427 00:31:32,840 --> 00:31:37,155 Ola's team heeft het instabiele tombeplafond verstevigd. 428 00:31:37,280 --> 00:31:42,315 Het zand is van de mysterieuze trap in de vloer af. 429 00:31:42,440 --> 00:31:44,920 Spannend. Daarom kom ik elk jaar terug. 430 00:31:45,720 --> 00:31:50,395 Ola hoopt dat de trap naar de ongeschonden grafkamer leidt... 431 00:31:50,520 --> 00:31:53,160 van een man die Ptah-M-Wia heet. 432 00:31:53,320 --> 00:31:55,080 Als we z'n grafkamer vinden... 433 00:31:55,240 --> 00:31:59,200 dan vertelt die ons ook wat voor persoon hij was. 434 00:32:00,280 --> 00:32:04,880 De arbeiders maken de emmer klaar, zodat Ola weer kan afdalen. 435 00:32:05,040 --> 00:32:08,120 Om te onderzoeken wat er onder aan de trap ligt. 436 00:32:08,280 --> 00:32:11,680 Hierop zit ik dus elk jaar te wachten. 437 00:32:13,560 --> 00:32:17,320 Als er een kamer is, met de schatten van Ptah-M-Wia... 438 00:32:17,480 --> 00:32:20,720 dan zou dat een monumentale ontdekking zijn. 439 00:32:23,360 --> 00:32:25,440 Kom. 440 00:32:35,680 --> 00:32:38,360 Wat gaan we hier vinden? 441 00:32:42,600 --> 00:32:44,320 Kijk nou. 442 00:32:45,320 --> 00:32:46,800 Het is geweldig. 443 00:32:47,800 --> 00:32:52,840 Dit lijkt wel een sarcofaag. Zie je dit? 444 00:32:53,880 --> 00:32:57,160 Ola ziet de vage contouren van een enorme sarcofaag... 445 00:32:57,320 --> 00:32:59,835 die onder het zand begraven ligt. 446 00:32:59,960 --> 00:33:02,920 Ik wil al het zand eraf halen. 447 00:33:03,080 --> 00:33:07,120 Een neus. Het is een hoofd. 448 00:33:08,200 --> 00:33:11,720 En het heeft ook een baard. 449 00:33:11,880 --> 00:33:16,280 De sarcofaag bevestigt dat dit de grafkamer is. 450 00:33:17,400 --> 00:33:22,480 Een enorm belangrijke vondst voor Ola en haar team. 451 00:33:22,640 --> 00:33:28,075 Alles is heel mooi uitgehakt. Het gezicht is zo mooi, die glimlach. 452 00:33:28,200 --> 00:33:30,960 Hij lijkt een aardige man geweest te zijn. 453 00:33:32,440 --> 00:33:36,000 Ola ziet dat een deel van het deksel afgebroken is. 454 00:33:36,160 --> 00:33:39,520 Dat geeft aan dat de sarcofaag opengebroken werd... 455 00:33:39,680 --> 00:33:41,600 door grafrovers lang geleden. 456 00:33:41,760 --> 00:33:46,440 Door het gat kan ze erin kijken, om te zien wat er nog van over is. 457 00:33:47,920 --> 00:33:54,560 Hij is leeg. Alleen wat brokstukken en wat botten. 458 00:33:54,720 --> 00:33:58,320 De sarcofaag is wel leeg maar ook bijna compleet. 459 00:33:58,480 --> 00:34:00,835 Ola kan hem weer in elkaar zetten. 460 00:34:00,960 --> 00:34:04,560 Het ontbrekende deel gaan we op z'n plek terugzetten. 461 00:34:04,720 --> 00:34:07,320 Als al het zand eromheen weg is... 462 00:34:07,480 --> 00:34:12,040 dan kunnen we de teksten doorgronden die erop geschreven staan... 463 00:34:12,200 --> 00:34:15,400 op de bovenkant van het deksel. 464 00:34:18,360 --> 00:34:21,880 Ola moet inscripties en een naam vinden... 465 00:34:22,040 --> 00:34:26,040 om te bevestigen dat dit de sarcofaag van Ptah-M-Wia is. 466 00:34:27,040 --> 00:34:31,320 Het is een grote. Al die teksten erop. 467 00:34:31,480 --> 00:34:37,035 Inpu, oftewel de god Anubis. Nu gaan we de naam bekijken. 468 00:34:37,160 --> 00:34:40,960 Want dit zijn allemaal goden. Dit zijn de vier zonen van Horus. 469 00:34:41,120 --> 00:34:43,880 Ja, hier heb je dezelfde titel. 470 00:34:44,040 --> 00:34:49,080 Het is Ptah-M-Wia. De eigenaar van de tombe. 471 00:34:50,120 --> 00:34:56,280 Een complete sarcofaag in de originele tombe vinden, komt erg weinig voor. 472 00:34:56,440 --> 00:35:00,360 Het is onze belangrijkste ontdekking. 473 00:35:00,520 --> 00:35:04,360 Het is de eerste keer dat we de sarcofaag van een eigenaar vinden... 474 00:35:04,520 --> 00:35:07,915 die zo compleet is als deze. 475 00:35:08,040 --> 00:35:10,760 Het bestuderen van de reliëfs en inscripties... 476 00:35:10,920 --> 00:35:13,675 onthult meer over het leven van Ptah-M-Wia. 477 00:35:13,800 --> 00:35:17,195 De teksten zijn erg belangrijk en erg duidelijk. 478 00:35:17,320 --> 00:35:22,280 Het zegt me dat hij heel belangrijk was. 479 00:35:22,440 --> 00:35:27,120 Dit is het begin van z'n titel: opzichter van het vee. 480 00:35:28,560 --> 00:35:32,840 Uit de inscripties blijkt dat hij uit een militair gezin kwam... 481 00:35:33,000 --> 00:35:34,840 en opgeleid werd als klerk. 482 00:35:35,000 --> 00:35:39,040 Zo'n 50 jaar na de dood van Toetanchamon. 483 00:35:41,000 --> 00:35:43,440 Hij begon als opzichter van vee... 484 00:35:43,600 --> 00:35:47,080 en andere voorraden, in de tempels van de koning. 485 00:35:51,040 --> 00:35:54,880 Hij werd de hoofdpenningmeester van de heersende farao. 486 00:35:55,040 --> 00:35:57,920 Hij beheerde de rijkdommen van de staat. 487 00:35:59,680 --> 00:36:03,800 Hij werd begraven in een overdadige tombe in Saqqara. 488 00:36:03,960 --> 00:36:06,960 Samen met leden van de heersende militaire elite... 489 00:36:07,120 --> 00:36:11,240 die over Egypte heersten na de dood van Toetanchamon. 490 00:36:12,840 --> 00:36:16,520 Ptah-M-Wia en z'n grootse grafkamer bieden inzicht... 491 00:36:16,680 --> 00:36:20,520 in een tumultueuze periode in de Egyptische geschiedenis. 492 00:36:21,240 --> 00:36:26,155 Toen Toetanchamon heel jong stierf en ook nog eens zo onverwacht... 493 00:36:26,280 --> 00:36:28,440 hadden ze niemand om te heersen. 494 00:36:28,600 --> 00:36:32,600 Het land was er zeer slecht aan toe. 495 00:36:32,760 --> 00:36:37,920 Het was heel belangrijk dat degene die het heft in handen zou nemen... 496 00:36:38,080 --> 00:36:42,320 een militair was. En dat was Horemheb dus. 497 00:36:43,160 --> 00:36:46,395 Minder dan vijf jaar na de dood van Toetanchamon... 498 00:36:46,520 --> 00:36:50,120 nam een nieuw soort farao het over, een militaire. 499 00:36:50,280 --> 00:36:53,440 Mannen als Horemheb, niet van koninklijken bloede. 500 00:36:53,600 --> 00:36:56,480 Die functionarissen als Ptah-M-Wia nodig hadden... 501 00:36:56,640 --> 00:36:59,395 om hun positie als farao te steunen. 502 00:36:59,520 --> 00:37:03,160 Ola's team heeft nu veel werk te doen. 503 00:37:03,320 --> 00:37:05,800 Ze moeten de rest van het zand weghalen... 504 00:37:05,960 --> 00:37:09,315 en de opmerkelijke sarcofaag zorgvuldig bestuderen. 505 00:37:09,440 --> 00:37:13,395 Om het hele verhaal over Ptah-M-Wia's leven te achterhalen. 506 00:37:13,520 --> 00:37:17,640 Dit is de belangrijkste ontdekking van dit seizoen. 507 00:37:23,480 --> 00:37:27,680 In Aswan onderzoekt Patrizia een tombe... 508 00:37:27,840 --> 00:37:30,680 die vol ligt met gemummificeerde resten van kinderen. 509 00:37:30,840 --> 00:37:36,075 Ze wil uitzoeken waarom Egyptenaren als Toetanchamon jong stierven. 510 00:37:36,200 --> 00:37:40,760 De mummies gaan vanuit de nissen naar buiten, het daglicht in... 511 00:37:40,920 --> 00:37:43,400 voor nader onderzoek. 512 00:37:44,720 --> 00:37:48,235 Ze denkt dat de drie lijken mogelijk van een gezin zijn. 513 00:37:48,360 --> 00:37:52,680 We gaan m'n gezin buiten bekijken. 514 00:37:55,600 --> 00:37:59,120 Vanwege de lengte is dit natuurlijk een man. 515 00:37:59,280 --> 00:38:02,000 Dit is de vrouw. De moeder, bijvoorbeeld. 516 00:38:03,080 --> 00:38:06,000 En dit is natuurlijk het kind. 517 00:38:06,880 --> 00:38:10,760 Om te ontdekken wie die mensen waren, dit gezin... 518 00:38:10,920 --> 00:38:13,080 dat zou geweldig zijn. 519 00:38:14,880 --> 00:38:19,800 In de tent bij de opgraving analyseert Patrizia's collega Carmelo Messina... 520 00:38:19,960 --> 00:38:22,680 de rest van de overblijfselen uit de tombe. 521 00:38:22,840 --> 00:38:25,440 Om te bepalen hoe ze stierven. 522 00:38:25,600 --> 00:38:28,720 Aan botten kun je veel informatie afleiden. 523 00:38:28,880 --> 00:38:32,515 Zoals leeftijd, geslacht, etniciteit... 524 00:38:32,640 --> 00:38:36,800 mogelijke stoornissen en ziektes, en misschien zelfs doodsoorzaak. 525 00:38:36,960 --> 00:38:42,560 Dit zijn allemaal kinderbotten. Je ziet hoe klein de botten zijn. 526 00:38:42,720 --> 00:38:47,040 Dit is bijvoorbeeld een scheenbeen. 527 00:38:49,120 --> 00:38:52,040 Carmelo, hoe gaat het hier? 528 00:38:53,120 --> 00:38:57,960 Carmelo ziet een aanwijzing voor een mogelijke doodsoorzaak. 529 00:38:58,120 --> 00:39:03,075 Ik heb interessante dingen gevonden. Kijk eens naar deze wervel. 530 00:39:03,200 --> 00:39:06,995 Hij is compleet aangetast. Er zitten gaten binnenin. 531 00:39:07,120 --> 00:39:10,155 Ik denk dat het om een infectieziekte gaat. 532 00:39:10,280 --> 00:39:13,955 Misschien wel tuberculose. - Tuberculose? 533 00:39:14,080 --> 00:39:16,195 In een vergevorderd stadium. 534 00:39:16,320 --> 00:39:21,395 Mogelijk een ernstige ziekte die het hele lichaam aantastte. 535 00:39:21,520 --> 00:39:24,315 Tuberculose is een bacteriële infectie... 536 00:39:24,440 --> 00:39:27,040 die alle lichaamsdelen kan aantasten. 537 00:39:27,200 --> 00:39:29,920 Onbehandeld kan het dodelijk zijn. 538 00:39:31,040 --> 00:39:36,440 In het oude Egypte werd 1 op de 3 kinderen niet ouder dan 5. 539 00:39:36,600 --> 00:39:39,840 Velen stierven aan besmettelijke ziektes. 540 00:39:40,840 --> 00:39:45,640 Malaria werd verspreid door muggen in gebieden rond de Nijl. 541 00:39:46,640 --> 00:39:51,720 Tuberculose tierde welig in de krappe woningen van de armen. 542 00:39:52,560 --> 00:39:56,280 Ze hadden geen moderne geneesmiddelen, zoals vaccinatie. 543 00:39:56,440 --> 00:40:00,040 Zelfs de kinderen van koningen stierven jong. 544 00:40:02,920 --> 00:40:06,600 Maar de oude Egyptenaren geloofden dat de dood overwonnen kon worden. 545 00:40:06,760 --> 00:40:09,600 Dat mummificatie hun dode kinderen kon helpen... 546 00:40:09,760 --> 00:40:12,680 om zich in het hiernamaals bij hen te voegen. 547 00:40:17,240 --> 00:40:22,475 Dit vind ik erg interessant. Want we vinden veel kinderen binnen. 548 00:40:22,600 --> 00:40:26,160 In het verleden vonden we natuurlijk wel kinderen in tombes. 549 00:40:26,320 --> 00:40:31,960 Maar hier liggen er veel bijeen. Dit is iets wat we gaan bestuderen. 550 00:40:32,960 --> 00:40:37,320 Het is onduidelijk of ziekte, hongersnood of een andere tragedie... 551 00:40:37,480 --> 00:40:41,875 de reden is dat er in deze tombe zo veel kindmummies gevonden zijn. 552 00:40:42,000 --> 00:40:47,795 Maar de resten bewijzen dat er veel ziektes waren in het oude Egypte. 553 00:40:47,920 --> 00:40:51,395 Analyse van Toetanchamons mummie kan onthullen... 554 00:40:51,520 --> 00:40:54,960 of ziekte ook bij zijn dood een rol speelde. 555 00:40:57,880 --> 00:41:01,600 Ruim zes kilometer van Luxor, in de Vallei der Koningen... 556 00:41:02,920 --> 00:41:06,320 in de wereldberoemde tombe van Toetanchamon... 557 00:41:07,040 --> 00:41:10,475 bekijkt Aliaa het nieuwste wetenschapsonderzoek... 558 00:41:10,600 --> 00:41:14,640 dat licht werpt op het mysterie rond de dood van de jonge koning. 559 00:41:14,800 --> 00:41:16,960 Ik heb de CT-scan gevonden. 560 00:41:17,120 --> 00:41:20,435 We kunnen de botten er gedetailleerder op zien. 561 00:41:20,560 --> 00:41:25,595 Er is een DNA-test gedaan, om aan de weet te komen... 562 00:41:25,720 --> 00:41:28,395 of Toetanchamon infecties heeft gehad. 563 00:41:28,520 --> 00:41:31,240 Tomografische computerscans... 564 00:41:31,400 --> 00:41:34,440 leveren gedetailleerde beelden op van organen... 565 00:41:34,720 --> 00:41:37,240 bloedvaten en botten. 566 00:41:39,080 --> 00:41:41,640 Uit de CT-scan van Toetanchamon bleek... 567 00:41:41,800 --> 00:41:45,080 dat hij sowieso geen gezonde koning was. 568 00:41:45,240 --> 00:41:51,680 Inteelt had tot een zwak immuunsysteem en een klompvoet geleid. 569 00:41:51,840 --> 00:41:55,200 Wetenschappelijk onderzoek van de dijbeenbreuk... 570 00:41:55,360 --> 00:41:58,880 suggereert dat ernstig beenletsel ernstig geïnfecteerd raakte... 571 00:41:59,040 --> 00:42:01,240 vlak voor z'n dood. 572 00:42:01,400 --> 00:42:06,040 DNA-analyse en muggenbeten in z'n nek en wang... 573 00:42:06,200 --> 00:42:10,160 wijzen erop dat hij ook aanhoudend aan malaria leed. 574 00:42:10,320 --> 00:42:12,120 De meeste experts denken nu... 575 00:42:12,280 --> 00:42:16,120 dat Toetanchamons verzwakte natuurlijke afweer het niet aankon. 576 00:42:16,280 --> 00:42:20,720 Dat de infectie in z'n been waarschijnlijk tot z'n dood leidde. 577 00:42:25,320 --> 00:42:28,360 Vroege archeologen dachten dat Toetanchamon was vermoord. 578 00:42:28,520 --> 00:42:32,280 Vanwege de breuk in de achterkant van z'n hoofd. 579 00:42:32,440 --> 00:42:36,720 De scans laten ook de deuken heel duidelijk zien. 580 00:42:37,760 --> 00:42:42,040 Uit de laatste scans blijkt dat de schade aan Toetanchamons schedel... 581 00:42:42,200 --> 00:42:45,360 werd veroorzaakt toen de balsemers z'n hersenen wegnamen... 582 00:42:45,520 --> 00:42:48,160 tijdens de mummificatie. 583 00:42:48,320 --> 00:42:52,280 De onderzoeken verhelderen het langlopende debat... 584 00:42:52,440 --> 00:42:54,560 rond de dood van Toetanchamon. 585 00:42:55,680 --> 00:42:58,520 Ay en Horemheb hadden het motief... 586 00:42:58,680 --> 00:43:02,560 de middelen en de kans om Toetanchamon te doden. 587 00:43:02,720 --> 00:43:09,720 Maar archeologen denken nu dat hij een natuurlijke dood is gestorven. 588 00:43:10,920 --> 00:43:14,715 Hoewel hij veel middelen tot z'n beschikking had... 589 00:43:14,840 --> 00:43:18,160 toont z'n dood aan dat niemand in het oude Egypte... 590 00:43:18,320 --> 00:43:24,040 zelfs een farao niet, veilig was voor de wrede verwoesting van ziekte. 591 00:43:26,840 --> 00:43:30,480 Toetanchamon stierf jong en had geen erfgenaam. 592 00:43:30,640 --> 00:43:33,280 Maar hij leeft voor eeuwig voort. 593 00:43:34,600 --> 00:43:38,200 Niet vanwege een opstanding in het hiernamaals... 594 00:43:38,360 --> 00:43:43,240 maar door z'n opmerkelijke ontdekking 100 jaar geleden. 595 00:43:45,200 --> 00:43:48,920 Z'n tombe met z'n betoverende gouden schatten... 596 00:43:49,080 --> 00:43:53,920 blijft een van de boeiendste archeologische ontdekkingen ooit. 597 00:43:55,000 --> 00:44:00,875 Hij biedt een uniek inzicht in een van de grootste beschavingen ooit. 598 00:44:01,000 --> 00:44:02,350 Vertaling: Diederik Eekhout 599 00:44:03,305 --> 00:45:03,874 Promoot uw product of merk hier contact www.OpenSubtitles.org vandaag nog