"Lost Treasures of Egypt" Ramses: Egypt's Greatest Dynasty

1 00:00:07,040 --> 00:00:10,600 Onder aan een smalle schacht... 2 00:00:10,760 --> 00:00:13,160 Langzaam, dokter. 3 00:00:14,760 --> 00:00:19,200 ...ligt een mysterieuze en onverkende oude tombe. 4 00:00:21,040 --> 00:00:24,480 Er liggen hier veel skeletten. 5 00:00:24,640 --> 00:00:28,840 Half begraven in het diepe zand liggen ongelooflijke bewijzen... 6 00:00:29,000 --> 00:00:33,360 die in verband staan met de grootste farao van Egypte: Ramses II. 7 00:00:33,520 --> 00:00:34,820 Dat is heel mooi. 8 00:00:36,160 --> 00:00:39,360 Wat is dit? Mijn god. 9 00:00:41,000 --> 00:00:47,074 Do you want subtitles for any video? -=[ ai.OpenSubtitles.com ]=- 10 00:00:50,760 --> 00:00:54,960 In de Egyptische geschiedenis heeft geen enkele farao zo'n impact gehad... 11 00:00:55,120 --> 00:00:59,160 op hun oude beschaving als Ramses II. 12 00:01:00,400 --> 00:01:04,280 Hij kwam in 1279 voor onze jaartelling aan de macht. 13 00:01:04,440 --> 00:01:07,160 Vierenveertig jaar na Toetanchamon. 14 00:01:07,320 --> 00:01:10,240 Hij heerste bijna 70 jaar. 15 00:01:10,400 --> 00:01:12,480 Hij stond bekend als Ramses de Grote... 16 00:01:13,760 --> 00:01:17,320 en veranderde Egypte gedurende z'n bewind enorm. 17 00:01:17,480 --> 00:01:21,435 Hij breidde de grenzen uit en bouwde enorme monumenten. 18 00:01:21,560 --> 00:01:27,555 Zoals Abu Simbel en de dodentempel Ramasseum. 19 00:01:27,680 --> 00:01:33,880 Ramses werd zo vereerd dat nog eens negen farao's z'n naam aannamen. 20 00:01:34,040 --> 00:01:37,515 Archeologen in heel Egypte proberen nu... 21 00:01:37,640 --> 00:01:42,160 om de geheimen van het bewind van deze iconische leider te onthullen. 22 00:01:44,120 --> 00:01:49,595 Hoe hij de volledige macht over Egypte behield tijdens z'n lange leven... 23 00:01:49,720 --> 00:01:55,800 en hoe hij zorgde dat z'n roem lang na z'n dood voortduurde. 24 00:01:59,120 --> 00:02:01,040 In Saqqara... 25 00:02:03,560 --> 00:02:08,760 voor de oudste piramide van Egypte, de trappiramide van Djoser... 26 00:02:11,720 --> 00:02:16,880 graaft Egyptische archeoloog Ola el Aguizy een necropolis op... 27 00:02:17,040 --> 00:02:20,755 waar allemaal tombes van Ramses' generaals liggen. 28 00:02:20,880 --> 00:02:24,080 Deze machtige lieden speelden een sleutelrol... 29 00:02:24,240 --> 00:02:27,320 in Ramses' buitengewone bewind. 30 00:02:29,040 --> 00:02:34,355 Ola zoekt naar bewijs waaruit blijkt hoe hij ze trouw aan hem hield. 31 00:02:34,480 --> 00:02:37,000 Het wordt elk jaar spannender. 32 00:02:38,840 --> 00:02:43,195 Ola werd 50 jaar geleden verliefd op egyptologie. 33 00:02:43,320 --> 00:02:49,080 Ze onderzoekt de graven op deze plek al bijna 20 jaar. 34 00:02:49,240 --> 00:02:53,400 Het gebied blijkt erg belangrijk en interessant. 35 00:02:53,560 --> 00:03:00,000 Het levert veel nieuwe informatie op over de mensen ten tijde van Ramses. 36 00:03:00,160 --> 00:03:06,320 Ola's team zoekt in de necropolis naar onontdekte tombes. 37 00:03:07,960 --> 00:03:13,280 Ze heeft vreemde gaten gevonden in een oude leemstenen muur. 38 00:03:13,440 --> 00:03:16,720 Ik zag dat er hier openingen zitten voor arbeiders. 39 00:03:16,880 --> 00:03:20,195 Als ze omlaag-of omhooggingen, zetten ze hun voeten erin. 40 00:03:20,320 --> 00:03:22,680 Dat betekent dat dit een schacht is. 41 00:03:22,840 --> 00:03:26,920 Volgens Ola maken deze gaten deel uit van oude trappen. 42 00:03:27,080 --> 00:03:30,080 Arbeiders klommen vroeger zo een schacht in en uit... 43 00:03:30,240 --> 00:03:32,600 tijdens de aanleg van de tombes hier. 44 00:03:32,760 --> 00:03:36,120 We hebben hier een stuk steen. 45 00:03:36,280 --> 00:03:40,920 Het is speciaal gebouwd voor een schacht. 46 00:03:43,480 --> 00:03:47,960 Een schacht kan naar een onontdekte tombe leiden. 47 00:03:48,120 --> 00:03:50,835 Haar team begint uit te graven. 48 00:03:50,960 --> 00:03:55,315 Het is heel spannend, want we weten niet precies wat we zullen aantreffen. 49 00:03:55,440 --> 00:04:00,800 We hopen een sarcofaag of een standbeeld te vinden. 50 00:04:02,640 --> 00:04:06,880 Uit de vondsten blijkt dat hier veel oude schatten liggen... 51 00:04:07,040 --> 00:04:09,680 uit de regeerperiode van Ramses. 52 00:04:12,080 --> 00:04:14,600 Prachtig. 53 00:04:14,760 --> 00:04:18,560 Ola denkt dat er nog meer onder haar voeten liggen. 54 00:04:18,720 --> 00:04:22,920 Nog niet zo diep, maar we weten zeker dat het een schacht is. 55 00:04:23,080 --> 00:04:26,800 De schacht is niet de enige ontdekking die tevoorschijn komt. 56 00:04:28,360 --> 00:04:31,640 Dit is een deel van een pot met wat tekens erop. 57 00:04:31,800 --> 00:04:35,960 Misschien is het de naam van de god Ptah, maar dan in het demotisch. 58 00:04:36,120 --> 00:04:38,320 Als ik gelijk heb... 59 00:04:38,480 --> 00:04:43,440 dan komt deze schacht uit de 26e dynastie. 60 00:04:44,840 --> 00:04:50,995 Het demotische schrift kwam 600 jaar na Ramses' bewind in gebruik. 61 00:04:51,120 --> 00:04:56,960 De vondst kan inhouden dat de schacht niet gebouwd is in de tijd van Ramses. 62 00:04:57,120 --> 00:04:59,440 Zoals de andere in de necropolis. 63 00:04:59,600 --> 00:05:04,040 Deze vondst is bewijs van een latere begrafenis. 64 00:05:04,200 --> 00:05:06,960 Het kan een grote tegenslag zijn voor Ola's jacht... 65 00:05:07,120 --> 00:05:11,000 op tombes uit de tijd van Ramses de Grote. 66 00:05:14,440 --> 00:05:17,635 In de oude stad Abydos... 67 00:05:17,760 --> 00:05:23,035 leidt Egyptische archeoloog Sameh Iskander een opgraafteam... 68 00:05:23,160 --> 00:05:27,800 bij de eerste tempel die Ramses II ooit heeft gebouwd. 69 00:05:27,960 --> 00:05:32,640 Dit seizoen wil Sameh in het stuk rond de tempel graven... 70 00:05:32,800 --> 00:05:34,400 om te zien wat het onthult... 71 00:05:34,560 --> 00:05:38,640 over Ramses' langdurige invloed op het land. 72 00:05:38,800 --> 00:05:41,160 We werken hier al 15 jaar. 73 00:05:41,320 --> 00:05:45,520 Ik bof heel erg dat ik dit project mag leiden. 74 00:05:45,680 --> 00:05:50,640 Abydos was een van de heiligste plekken van de oude Egyptenaren. 75 00:05:50,800 --> 00:05:54,835 Ze geloofden dat Osiris, god van het hiernamaals, hier begraven lag. 76 00:05:54,960 --> 00:05:58,200 Elke Egyptenaar hoopte hier te komen. 77 00:05:58,360 --> 00:06:02,640 Minstens één keer in hun leven, om te bidden. 78 00:06:02,800 --> 00:06:06,080 Sameh is opgeleid tot civiel ingenieur. 79 00:06:06,240 --> 00:06:10,760 Maar als kind droomde hij al van opgraven in Egypte. 80 00:06:10,920 --> 00:06:12,875 Ik ben m'n droom niet vergeten. 81 00:06:13,000 --> 00:06:17,000 Ik heb archeologie en egyptologie in New York gestudeerd. M'n droom. 82 00:06:17,160 --> 00:06:20,120 En nu komt m'n droom uit. 83 00:06:20,280 --> 00:06:25,200 Eerder groef Sameh Ramses' tempelpaleis op... 84 00:06:25,360 --> 00:06:28,080 ten zuiden van de hoofdtempel die hij hier bouwde. 85 00:06:28,240 --> 00:06:31,000 We schrokken. We hadden dat hier niet verwacht. 86 00:06:33,960 --> 00:06:38,680 Net als andere farao's voor hem bouwde Ramses II hier een tempel... 87 00:06:38,840 --> 00:06:42,040 gewijd aan de god Osiris. 88 00:06:42,200 --> 00:06:47,600 Op een binnenplaats plaatste hij 26 beelden ter ere van de godheid. 89 00:06:47,760 --> 00:06:50,440 Aan de zuidkant bouwde hij het tempelpaleis. 90 00:06:50,600 --> 00:06:54,720 Waar hij zich voorbereidde op z'n taken als spiritueel leider. 91 00:06:54,880 --> 00:06:59,080 Hij bewaarde er voorraden voor de tempel, in tien opslagruimtes. 92 00:06:59,240 --> 00:07:03,160 Rond het complex bouwde hij een muur van 7,5 meter hoog. 93 00:07:03,320 --> 00:07:06,360 Met een imposante granieten poort. 94 00:07:06,520 --> 00:07:12,440 Maar de tempel en het paleis besloegen maar de helft van de omheinde ruimte. 95 00:07:12,600 --> 00:07:18,200 Sameh wil de rest van het tempelcomplex opgraven. 96 00:07:21,080 --> 00:07:25,520 Elke dag is speciaal. Elke dag is er iets nieuws. 97 00:07:25,680 --> 00:07:30,680 Er is elke dag een nieuwe theorie. Elke dag zijn er een hoop vragen. 98 00:07:31,680 --> 00:07:37,760 Sameh en z'n team graven diepe geulen op zoek naar verloren gebouwen. 99 00:07:37,920 --> 00:07:41,480 Ze halen lagen zand van een oude wandelweg af. 100 00:07:41,640 --> 00:07:43,995 Ze doen een verrassende ontdekking. 101 00:07:44,120 --> 00:07:47,880 Opeens zien we dat hier ooit een gat gemaakt is. 102 00:07:48,040 --> 00:07:49,400 Je ziet het zitten. 103 00:07:49,560 --> 00:07:52,515 Er is een gat gemaakt en een muur gebouwd. 104 00:07:52,640 --> 00:07:57,320 Er is een gewelfd bouwwerk in aangelegd. 105 00:07:57,480 --> 00:08:01,680 Het begint hier, vanaf deze muur, helemaal tot daar. 106 00:08:02,800 --> 00:08:05,960 Het gewelf lijkt het dak van een bouwwerk... 107 00:08:06,120 --> 00:08:09,355 dat diep onder het zand begraven ligt. 108 00:08:09,480 --> 00:08:16,000 Sameh wil weten of het gebouwd is tijdens of na Ramses' bewind. 109 00:08:16,160 --> 00:08:21,235 We gaan nu graven om te zien of dit nog intact is. 110 00:08:21,360 --> 00:08:23,520 Of dit niet verstoord was. 111 00:08:23,680 --> 00:08:26,400 Om erachter te komen wat dit bouwwerk is... 112 00:08:26,560 --> 00:08:30,275 en wat het kan onthullen over de grootste farao van Egypte... 113 00:08:30,400 --> 00:08:32,640 en z'n blijvende invloed op het land... 114 00:08:32,800 --> 00:08:36,675 moet Sameh een ingang zien op te graven. 115 00:08:36,800 --> 00:08:38,720 Voor ons is het heel spannend. 116 00:08:43,840 --> 00:08:46,240 Bij Deir el-Medina... 117 00:08:48,360 --> 00:08:52,755 in een akropolis op de heuvel... 118 00:08:52,880 --> 00:08:55,800 leidt de Franse egyptoloog Cedric Larcher... 119 00:08:55,960 --> 00:09:00,480 een team dat meerdere graftombes van hooggeplaatsten onderzoekt. 120 00:09:00,640 --> 00:09:03,195 Een groot voorrecht voor ons... 121 00:09:03,320 --> 00:09:06,995 om deze prachtige tombes op te graven en te bestuderen. 122 00:09:07,120 --> 00:09:11,360 Het zijn monumenten uit de tijd van Ramses II. 123 00:09:11,520 --> 00:09:16,080 Cedric heeft de oude Egyptische beschaving 19 jaar bestudeerd. 124 00:09:16,240 --> 00:09:19,440 Hij woont en werkt nu in Egypte. 125 00:09:19,600 --> 00:09:22,355 Twee maanden veldwerk zijn zo spannend. 126 00:09:22,480 --> 00:09:26,120 Iets waar het hele team en vooral ik op zitten te wachten. 127 00:09:26,280 --> 00:09:32,480 Dit seizoen richt Cedric zich op de imposantste tombe van de necropolis. 128 00:09:32,640 --> 00:09:37,320 Hij is van Ramses' architect Neferhotep. 129 00:09:37,480 --> 00:09:39,800 Ramses bouwde veel monumenten. 130 00:09:39,960 --> 00:09:43,235 Hij had goede, aardige, professionele mensen nodig. 131 00:09:43,360 --> 00:09:45,960 Neferhotep was er een van. 132 00:09:46,120 --> 00:09:50,835 Cedric wil Neferhoteps deels opgegraven tombe onderzoeken. 133 00:09:50,960 --> 00:09:54,000 Om te zien wat hij kan onthullen over Ramses' bewind... 134 00:09:54,160 --> 00:09:58,640 en z'n langdurige aantrekkingskracht op de oude Egyptenaren. 135 00:09:59,920 --> 00:10:04,680 Dit is een prachtige afbeelding van eigenaar Neferhotep. 136 00:10:04,840 --> 00:10:09,960 Hij is het zeker omdat z'n naam hier in hiërogliefen boven z'n hoofd staat. 137 00:10:11,520 --> 00:10:14,400 Daarnaast een zeldzame afbeelding van Ramses. 138 00:10:14,560 --> 00:10:18,840 Die onthult Neferhoteps sterke persoonlijke band met de farao. 139 00:10:19,000 --> 00:10:22,400 Zo'n tafereel is best wel ongewoon. 140 00:10:22,560 --> 00:10:29,080 De tombe onthult Neferhoteps werk voor Ramses, opvallend gedetailleerd. 141 00:10:29,240 --> 00:10:34,080 Tijdens Ramses' bewind was Neferhotep architect en voorman... 142 00:10:34,240 --> 00:10:39,400 van een team dat de tombes in de Vallei der Koningen moest bouwen. 143 00:10:40,960 --> 00:10:45,680 Hij hield toezicht op hun werk, materialen en voorraden. 144 00:10:45,840 --> 00:10:49,320 Hij woonde met ze in het arbeidersdorp in de buurt. 145 00:10:51,440 --> 00:10:53,960 Hij volgde z'n vader en grootvader op... 146 00:10:54,120 --> 00:10:57,320 bij het bouwen van tombes en monumenten voor de farao. 147 00:10:57,480 --> 00:11:02,320 Maar Neferhotep had geen nakomeling die in z'n voetsporen kon treden. 148 00:11:04,640 --> 00:11:07,920 Toen hij stierf, werd hij begraven in een versierde tombe... 149 00:11:08,080 --> 00:11:11,120 op het hoogste punt van de necropolis. 150 00:11:15,000 --> 00:11:19,475 Op de binnenplaats heeft Cedrics team openingen ontdekt... 151 00:11:19,600 --> 00:11:24,440 naar twee intrigerende, verticale schachten vol puin. 152 00:11:24,600 --> 00:11:28,120 We weten niet wat zich daar na de bouw allemaal bevond. 153 00:11:28,280 --> 00:11:31,320 Het blijft een groot mysterie. 154 00:11:31,480 --> 00:11:36,960 Het team verwijdert het puin uit de eerste schacht. 155 00:11:37,120 --> 00:11:40,915 Cedric hoopt dat ze bij een grafkamer uitkomen. 156 00:11:41,040 --> 00:11:45,040 Heel spannend, want ik denk dat we bijna bij de bodem zijn. 157 00:11:48,760 --> 00:11:54,360 In de Vallei der Koningen zoekt Aliaa Ismail naar aanwijzingen... 158 00:11:54,520 --> 00:11:59,315 die licht kunnen werpen op de dynastie van Ramses de Grote. 159 00:11:59,440 --> 00:12:02,435 Hier in de Vallei der Koningen... 160 00:12:02,560 --> 00:12:05,240 een mooier gevoel kan je bijna niet hebben. 161 00:12:05,480 --> 00:12:09,320 Aliaa werkt sinds 2016 in de Vallei. 162 00:12:09,480 --> 00:12:13,840 Ze leidt een team dat de tombe van Ramses' vader digitaal vastlegt: 163 00:12:14,000 --> 00:12:16,160 Seti I. 164 00:12:17,280 --> 00:12:20,280 Ramses was niet de eerste koning van z'n dynastie. 165 00:12:20,440 --> 00:12:26,280 Uit de graftombe van z'n vader blijkt dat hij uit een rijke familie kwam. 166 00:12:26,440 --> 00:12:31,040 Aliaa wil weten hoe hij die erfenis verder uitbouwde. 167 00:12:31,200 --> 00:12:37,795 Ik wil weten hoe Ramses de Grote zo'n ongelooflijke dynastie zeker stelde. 168 00:12:37,920 --> 00:12:43,400 Eerst verkent Aliaa de tombe die Ramses voor z'n zonen bouwde. 169 00:12:43,560 --> 00:12:49,155 Hij kan aanwijzingen bevatten over hoe de farao z'n dynastie vorm gaf. 170 00:12:49,280 --> 00:12:55,360 Ik ben nog nooit in deze tombe geweest. Spannend om hier te zijn. 171 00:12:57,720 --> 00:13:00,200 Aan het eind van de diepste gang... 172 00:13:00,360 --> 00:13:06,640 bewijst een prachtig beeld dat Ramses deze tombe heeft gebouwd. 173 00:13:06,800 --> 00:13:12,200 Dit is een standbeeld van Osiris. Hij heeft de staf en de vlegel vast. 174 00:13:12,360 --> 00:13:15,080 Heel mooi, heel gedetailleerd. 175 00:13:15,240 --> 00:13:19,000 Hij was ooit beschilderd. Er zitten nog restjes op. 176 00:13:21,200 --> 00:13:26,560 Het beeld van Osiris had ooit het gezicht van Ramses de Grote. 177 00:13:26,720 --> 00:13:31,240 Alle afbeeldingen van goden moesten op de heersende farao lijken. 178 00:13:31,400 --> 00:13:36,000 Het standbeeld leidde de overledene naar het hiernamaals. 179 00:13:36,160 --> 00:13:40,880 Het staat midden in een zeer ongewone tombe. 180 00:13:41,040 --> 00:13:47,280 Met meer dan 120 bijna identieke kamers, in totaal 45 meter breed... 181 00:13:47,440 --> 00:13:51,080 en zo'n 82 meter ver het gesteente in. 182 00:13:51,240 --> 00:13:54,720 De grootste tombe in de Vallei der Koningen. 183 00:13:54,880 --> 00:14:00,320 Aliaa wil weten waarom Ramses zo'n enorme tombe heeft gebouwd. 184 00:14:06,360 --> 00:14:09,515 Er zijn hier in totaal 16 zuilen. 185 00:14:09,640 --> 00:14:15,400 Dit is de grootste zuilenkamer in een tombe in de Vallei der Koningen. 186 00:14:17,160 --> 00:14:21,840 Dit is een erg lange gang, met kamers achter beide zijmuren. 187 00:14:22,120 --> 00:14:23,960 Er ligt zo veel puin in. 188 00:14:24,120 --> 00:14:28,600 Om te weten waarom Ramses de tombe van z'n zoons zo groot maakte... 189 00:14:28,760 --> 00:14:33,000 moet Aliaa dieper het donkere doolhof van gangen in. 190 00:14:38,080 --> 00:14:42,800 In Abydos, bij Ramses' tempelcomplex... 191 00:14:42,960 --> 00:14:46,440 graven Sameh en z'n team het mysterieuze bouwwerk op... 192 00:14:46,600 --> 00:14:50,440 dat ze net gewonden hebben. Ze zoeken een ingang. 193 00:14:50,600 --> 00:14:56,680 Je ziet sporen van de handen van de metselaars die het bouwden. 194 00:14:56,840 --> 00:15:02,195 Het loopt deze kant op. We weten niet tot hoe ver naar het westen. 195 00:15:02,320 --> 00:15:06,400 Hopelijk nog intact. Hopelijk niet verstoord. 196 00:15:06,560 --> 00:15:09,560 Sameh wil weten of het meer onthult... 197 00:15:09,720 --> 00:15:14,235 over Ramses' macht over het oude Egypte. 198 00:15:14,360 --> 00:15:17,160 Haal die dingen weg. Kom op, jongens. 199 00:15:21,480 --> 00:15:27,120 Bij het weghalen van het zanderige puin, vinden ze scherven aardewerk. 200 00:15:27,280 --> 00:15:30,920 Hier zit pleisterkalk in. 201 00:15:31,080 --> 00:15:36,560 Dat werd gebruikt bij de bouw van de tempel. 202 00:15:36,720 --> 00:15:41,120 Eén bepaald fragment valt het deskundige oog van Sameh vooral op. 203 00:15:41,280 --> 00:15:43,760 We kwamen dit interessante stuk tegen. 204 00:15:43,920 --> 00:15:49,960 Een stuk aardewerk. Met binnenin de resten van verbrande wierook. 205 00:15:50,120 --> 00:15:54,995 Wierook branden was heel gewoon bij cultusrituelen. 206 00:15:55,120 --> 00:16:01,120 In het oude Egypte had men cultussen om een god of godin te vereren. 207 00:16:01,280 --> 00:16:06,000 Ze waren een populair en alledaags deel van het leven in Egypte. 208 00:16:08,360 --> 00:16:12,880 Dat we dit stuk hier vonden, wijst ons erop... 209 00:16:13,040 --> 00:16:16,035 dat hier erediensten werden gehouden. 210 00:16:16,160 --> 00:16:20,235 Als het team meer bewijs vindt van cultussen... 211 00:16:20,360 --> 00:16:23,800 dan kan dat aantonen hoe de tempel gebruikt werd. 212 00:16:24,240 --> 00:16:28,560 De ontdekking hielp Sameh om het bouwwerk te dateren. 213 00:16:28,720 --> 00:16:32,040 Dit bouwwerk is vast van ver na de tijd van Ramses. 214 00:16:32,200 --> 00:16:34,040 Het is ptolemaeïsch. 215 00:16:34,200 --> 00:16:37,040 Ptolemaeus, stichter van de ptolemaeïsche dynastie... 216 00:16:37,200 --> 00:16:39,000 die eindigde met Cleopatra... 217 00:16:39,160 --> 00:16:45,040 werd bijna duizend jaar na Ramses II farao. 218 00:16:45,200 --> 00:16:48,315 Het aardewerk is een belangrijke ontdekking. 219 00:16:48,440 --> 00:16:53,520 Een millennium later heeft iemand onder deze wandelweg gegraven. 220 00:16:53,680 --> 00:16:58,040 Om zo dicht bij de tempel van Ramses te bouwen als maar kon. 221 00:16:58,200 --> 00:17:00,960 Sameh hoopt erachter te komen waarom. 222 00:17:02,800 --> 00:17:06,560 Na uren graven, vindt het team een opening... 223 00:17:06,720 --> 00:17:09,920 aan het eind van het mysterieuze bouwwerk. 224 00:17:10,080 --> 00:17:14,440 Nu komen we eindelijk bij de deur. Dit is de ingang. 225 00:17:14,600 --> 00:17:20,480 Dit gaat voor het eerst in 2000 jaar open. 226 00:17:24,120 --> 00:17:28,280 In de Vallei der Koningen wil Aliaa begrijpen... 227 00:17:28,440 --> 00:17:33,600 waarom Ramses zo'n enorme tombe voor z'n zoons bouwde. 228 00:17:33,760 --> 00:17:38,395 En wat dat zegt over hoe hij z'n machtige dynastie vormgaf. 229 00:17:38,520 --> 00:17:43,275 Er is hier een trap. Waar leidt die heen? 230 00:17:43,400 --> 00:17:49,400 In de donkere gangen sieren vervaagde, oude reliëfs de muren. 231 00:17:49,560 --> 00:17:51,395 Maar ze zijn sterk geërodeerd. 232 00:17:51,520 --> 00:17:55,840 Je ziet overal zoutkristallen. 233 00:17:56,000 --> 00:17:59,355 Dit is duidelijk waterschade. 234 00:17:59,480 --> 00:18:03,435 Het lijkt erop dat er hier sprake was van een plotse overstroming. 235 00:18:03,560 --> 00:18:08,960 De reliëfs kunnen cruciale informatie bevatten over de tombe. 236 00:18:09,120 --> 00:18:12,435 Maar door de erosie zijn ze bijna niet te ontcijferen. 237 00:18:12,560 --> 00:18:16,800 Die bobbels zijn door het water veroorzaakt. 238 00:18:19,560 --> 00:18:23,275 Aliaa vindt een stuk dat nog gaaf is. 239 00:18:23,400 --> 00:18:25,400 Wat we hier kunnen zien... 240 00:18:25,560 --> 00:18:31,115 is een grote gedaante, gevolgd door een kleinere gedaante. 241 00:18:31,240 --> 00:18:33,915 Dit is zeker Ramses. 242 00:18:34,040 --> 00:18:38,560 En hier naast hem zien we dan z'n kind. 243 00:18:38,720 --> 00:18:42,515 Deze tombe is niet alleen voor een paar zoons van Ramses. 244 00:18:42,640 --> 00:18:45,480 Maar voor een groot aantal zoons. 245 00:18:46,560 --> 00:18:49,715 De tombe bevat tientallen kamers. 246 00:18:49,840 --> 00:18:53,880 Vele zijn grafkamers voor zoons van de koning. 247 00:18:55,680 --> 00:19:00,080 Ramses had tijdens z'n leven meer dan honderd kinderen. 248 00:19:00,240 --> 00:19:03,480 Meer dan welke andere Egyptische koning ook. 249 00:19:03,640 --> 00:19:07,160 Hij had een ongewoon groot aantal echtgenotes en partners. 250 00:19:07,320 --> 00:19:09,880 In totaal meer dan 200. 251 00:19:10,040 --> 00:19:13,160 Sommigen huwde hij om bondgenootschappen te sluiten... 252 00:19:13,320 --> 00:19:15,920 andere om zoons te baren. 253 00:19:18,560 --> 00:19:20,520 Hij verwekte 52 zoons... 254 00:19:20,680 --> 00:19:25,240 en stelde zo een gezonde mannelijke bloedlijn zeker om hem op te volgen. 255 00:19:27,360 --> 00:19:30,400 Hij bouwde de enorme tombe in de Vallei der Koningen... 256 00:19:30,560 --> 00:19:32,240 om ze bij elkaar te begraven. 257 00:19:32,400 --> 00:19:36,240 Dan waren ze in het hiernamaals dicht bij hun vader. 258 00:19:39,280 --> 00:19:43,395 Ramses II wilde altijd al een grote familie. 259 00:19:43,520 --> 00:19:48,275 Daarom bouwde hij zo'n enorme tombe. Dit lijkt z'n doel te zijn geweest. 260 00:19:48,400 --> 00:19:52,800 Een tombe in de Vallei der Koningen was een grote eer. 261 00:19:52,960 --> 00:19:55,395 Door de tombe van z'n zoons hier te bouwen... 262 00:19:55,520 --> 00:19:59,155 hoopte Ramses ze een voorspoedig leven na de dood te bezorgen. 263 00:19:59,280 --> 00:20:02,195 Bij leven zorgde hij ook voor ze. 264 00:20:02,320 --> 00:20:06,555 Op de muur kan Aliaa de rol van één zoon aflezen. 265 00:20:06,680 --> 00:20:11,520 Het gewaad dat deze persoon draagt, lijkt op dat van een priester. 266 00:20:11,680 --> 00:20:17,395 Dit was misschien de zoon van Ramses, als een van de hogepriesters. 267 00:20:17,520 --> 00:20:19,240 Dat was een titel... 268 00:20:19,400 --> 00:20:24,400 die hem tot een belangrijk persoon aan het koninklijke hof maakte. 269 00:20:24,560 --> 00:20:28,960 Ramses gaf z'n vele zoons belangrijke posities in het hele land... 270 00:20:29,120 --> 00:20:31,560 om hun trouw te garanderen. 271 00:20:31,720 --> 00:20:36,280 Dat zijn de daden van een geslepen vader en leider. 272 00:20:36,440 --> 00:20:41,200 Straks wil Aliaa weten hoe Ramses z'n trouwe zoons gebruikte... 273 00:20:41,360 --> 00:20:45,840 om z'n heerschappij voort te zetten en z'n dynastie uit te bouwen. 274 00:20:50,200 --> 00:20:53,000 In de necropolis Saqqara... 275 00:20:54,200 --> 00:20:59,400 heeft Ola's team zo'n zeven meter omlaaggegraven in de nieuwe schacht. 276 00:20:59,560 --> 00:21:01,715 Ze hebben de bodem nog niet bereikt. 277 00:21:01,840 --> 00:21:04,960 Goedemorgen. 278 00:21:05,120 --> 00:21:07,240 Ola hoopt nog steeds dat de schacht... 279 00:21:07,400 --> 00:21:10,435 leidt naar een tombe van een van Ramses' generaal... 280 00:21:10,560 --> 00:21:14,075 en dat het verduidelijkt hoe hij ze loyaal hield. 281 00:21:14,200 --> 00:21:16,960 We beginnen botten te vinden. 282 00:21:17,120 --> 00:21:21,915 We lijken heel dicht bij de ingang van de tombe te komen. 283 00:21:22,040 --> 00:21:25,800 We gaan iets interessants vinden. Dat is zeker. 284 00:21:26,920 --> 00:21:32,000 Botten wijzen erop dat er een grafkamer in de buurt is. 285 00:21:33,440 --> 00:21:34,920 Hou dit bij u. 286 00:21:37,440 --> 00:21:40,915 Dit is er nog een. Dit is een amulet. 287 00:21:41,040 --> 00:21:46,160 Die legden ze op de mummie, ter bescherming. Er is dus een grafkelder. 288 00:21:58,720 --> 00:22:03,195 Als ze verder graven, vinden ze de ingang van een kamer. 289 00:22:03,320 --> 00:22:06,840 We hebben een opening naar het oosten gevonden. 290 00:22:07,000 --> 00:22:12,120 Arbeiders maken de ingang vrij en verbinden twee houten ladders... 291 00:22:12,280 --> 00:22:15,635 zodat Ola de schacht in kan om op onderzoek te gaan. 292 00:22:15,760 --> 00:22:17,555 Ik hoop dat het veilig is. 293 00:22:17,680 --> 00:22:23,600 Terwijl het team de ladder aanbrengt, bereidt Ola zich voor... 294 00:22:23,760 --> 00:22:26,640 op de lange afdaling in het onbekende. 295 00:22:26,800 --> 00:22:30,440 Hier zie je de adrenaline die me de kracht geeft om dat te doen. 296 00:22:30,600 --> 00:22:37,120 Zonder adrenaline had ik geweigerd om omlaag te gaan. 297 00:22:37,280 --> 00:22:41,435 De smalle schacht gaat nu in totaal zo'n acht meter omlaag. 298 00:22:41,560 --> 00:22:44,600 Een val kan fataal uitpakken. 299 00:22:44,760 --> 00:22:50,800 Dit is de eerste keer dat ik deze schacht in ga. Ik ben heel opgewonden. 300 00:22:59,960 --> 00:23:02,560 Langzaam aan, doctor. 301 00:23:05,720 --> 00:23:10,800 Bij Deir el-Medina graaft Cedrics team een schacht uit... 302 00:23:10,960 --> 00:23:16,200 op de binnenplaats van de tombe van Ramses' architect: Neferhotep. 303 00:23:16,360 --> 00:23:20,800 Nu bereiken we een diepte van drie of vier meter. 304 00:23:20,960 --> 00:23:25,275 Cedric wil weten wat zich op de bodem bevindt. 305 00:23:25,400 --> 00:23:27,800 We weten niet waarom de schacht hier loopt. 306 00:23:27,960 --> 00:23:32,920 Wat het verband is met de tombes van de architect van Ramses II. 307 00:23:33,080 --> 00:23:35,800 Cedric hoopt dat de schacht meer onthult... 308 00:23:35,960 --> 00:23:39,840 over de toewijding van Egypte aan de grote farao. 309 00:23:40,000 --> 00:23:41,795 Maar er is een probleem. 310 00:23:41,920 --> 00:23:45,880 De wanden van de schacht kunnen elk moment instorten. 311 00:23:46,040 --> 00:23:48,080 In dit deel van de necropolis... 312 00:23:48,240 --> 00:23:51,715 is de kalksteen heel erg zwak. 313 00:23:51,840 --> 00:23:55,840 We moeten voorzichtig zijn. We kunnen niet zo snel werken als we willen. 314 00:23:59,240 --> 00:24:03,000 Na urenlange zorgvuldige opgraving... 315 00:24:03,160 --> 00:24:07,195 bereiken ze een laag met veelbelovende tekenen. 316 00:24:07,320 --> 00:24:09,960 We lijken een bepaalde plek bereikt te hebben. 317 00:24:10,120 --> 00:24:15,240 We vinden nogal ongewone dingen. Ik ga binnenin kijken. 318 00:24:16,880 --> 00:24:22,120 Cedric ziet intrigerende aanwijzingen, aan de voet van de schacht. 319 00:24:22,280 --> 00:24:26,995 We vinden resten van linnen, van balsemmateriaal. 320 00:24:27,120 --> 00:24:29,560 We zien hier ook wat botjes. 321 00:24:30,680 --> 00:24:36,200 Stukjes linnen en botten wijzen erop dat er mummies kunnen liggen. 322 00:24:36,360 --> 00:24:41,560 Ik denk dat we ergens doorheen zijn. Ik voel wind daarvandaan komen. 323 00:24:41,720 --> 00:24:44,960 Er bevindt zich hier dus vast iets. 324 00:24:45,120 --> 00:24:49,680 De tocht suggereert dat ze de ingang van een kamer hebben gevonden. 325 00:24:50,800 --> 00:24:54,160 Ik weet nog niet wat het is. We moeten dieper gaan. 326 00:24:57,120 --> 00:25:02,600 Het team moet genoeg ruimte maken voor Cedric om erin te kunnen. 327 00:25:08,160 --> 00:25:13,035 De opgraving vergt nog eens twee dagen. 328 00:25:13,160 --> 00:25:15,680 Baas. - Ja, wat is er? 329 00:25:15,840 --> 00:25:17,160 Er is hier iets. 330 00:25:17,320 --> 00:25:20,720 Volgens mij zijn we nu bij de bodem van de schacht. 331 00:25:20,880 --> 00:25:26,520 Ze ontdekken de mogelijke ingang van een grafkamer. 332 00:25:26,680 --> 00:25:29,560 Maar er liggen grote keien voor. 333 00:25:29,720 --> 00:25:34,040 We weten nog niet wat we moeten doen, maar die stenen moeten weg. 334 00:25:34,200 --> 00:25:37,920 De keien zijn te zwaar om met een emmer weg te halen. 335 00:25:39,560 --> 00:25:42,600 Na zorgvuldig beraad... 336 00:25:42,760 --> 00:25:47,760 besluit het team om de keien eruit te tillen met een zware katrol... 337 00:25:47,920 --> 00:25:50,120 die aan een groot houten frame hangt. 338 00:25:51,560 --> 00:25:54,555 Heel zwaar, ze moeten goed oppassen. 339 00:25:54,680 --> 00:25:57,920 Dus ze doen het heel langzaam. 340 00:26:06,840 --> 00:26:10,280 Uiteindelijk krijgen ze de hijskraan op z'n plek. 341 00:26:10,440 --> 00:26:12,480 Heel spannend, want hiermee... 342 00:26:12,640 --> 00:26:16,680 kunnen we de laatste steen weghalen en de grafkamer in komen. 343 00:26:18,680 --> 00:26:22,360 Arbeiders maken zorgvuldig touw aan het grootste rotsblok vast... 344 00:26:22,520 --> 00:26:25,160 en beginnen het uit de schacht te hijsen. 345 00:26:25,320 --> 00:26:28,600 Als het valt, kan het ze fataal worden. 346 00:26:28,760 --> 00:26:29,920 Voorzichtig. 347 00:26:30,080 --> 00:26:33,600 Dit is de grootste steen. Heel lastig om weg te krijgen. 348 00:26:36,080 --> 00:26:41,035 Maar nu is de doorgang groot genoeg om in de grafkamer te komen. 349 00:26:41,160 --> 00:26:43,600 Met een ladder gaan we erin. 350 00:26:46,800 --> 00:26:48,400 Kom op. 351 00:26:50,560 --> 00:26:54,120 We hebben hier een probleem. 352 00:26:54,280 --> 00:26:59,555 Nog meer keien blokkeren de toegang. Ze zitten diep in de ingang. 353 00:26:59,680 --> 00:27:03,160 Dus het team kan ze er niet met touw en katrol uit tillen. 354 00:27:03,320 --> 00:27:06,240 Cedric heeft weer een plan nodig. 355 00:27:06,400 --> 00:27:09,280 We moeten die grote stenen zien weg te krijgen. 356 00:27:14,320 --> 00:27:16,560 In Abydos... 357 00:27:19,640 --> 00:27:24,080 graven Sameh en z'n team snel het mysterieuze bouwwerk uit... 358 00:27:24,240 --> 00:27:27,560 dat onder de weg bij de tempel van Ramses staat. 359 00:27:27,720 --> 00:27:32,515 Sameh wil weten waarom iemand een millennium na Ramses' bewind... 360 00:27:32,640 --> 00:27:35,480 besloot om hier een bouwwerk te maken. 361 00:27:35,640 --> 00:27:39,920 Wat kan dat onthullen over Ramses' invloed in het oude Egypte... 362 00:27:40,080 --> 00:27:41,800 lang na z'n dood? 363 00:27:41,960 --> 00:27:46,115 We zijn bij de ingang. Hij is deels open. 364 00:27:46,240 --> 00:27:49,480 Maar het team staat voor een nieuw probleem. 365 00:27:49,640 --> 00:27:52,320 We moeten heel voorzichtig afdalen. 366 00:27:52,480 --> 00:27:57,520 Anders raken we de muur en die kan dan instorten. 367 00:27:57,680 --> 00:27:59,040 Wie zal het zeggen. 368 00:28:00,080 --> 00:28:05,235 Arbeiders verwijderen voorzichtig de oude stenen die de ingang blokkeren. 369 00:28:05,360 --> 00:28:08,795 Ik hoop dat we iets vinden wat ons vertelt... 370 00:28:08,920 --> 00:28:15,280 hoe de mensen dachten in die tijd, duizend jaar na Ramses. 371 00:28:15,440 --> 00:28:21,240 Dit gewelfde bouwwerk is niet de enige vreemde ontdekking die ze doen. 372 00:28:22,320 --> 00:28:27,715 Elders op de opgravingsplek is iets schokkends ontdekt. 373 00:28:27,840 --> 00:28:33,680 We stuitten op deze opslagplaats en vonden iets heel ongewoons. 374 00:28:33,840 --> 00:28:40,320 Het ligt vol met botten, voornamelijk schedels van rammen. 375 00:28:40,480 --> 00:28:46,915 We telden meer dan 1200 ramskoppen. Sommige in stof gewikkeld. 376 00:28:47,040 --> 00:28:51,120 Maar het zijn niet alleen akelige schedels. 377 00:28:51,280 --> 00:28:55,715 We stuitten op dit prachtige belletje. 378 00:28:55,840 --> 00:29:00,955 Met klepel. In uitstekende staat. 379 00:29:01,080 --> 00:29:07,200 Met vier dierenkoppen erop, die goden voorstellen. 380 00:29:07,360 --> 00:29:13,160 Dit hing toen aan de nek van een ram en maakte dit geluid. 381 00:29:13,320 --> 00:29:20,040 Een heel uitzonderlijke vondst. We zijn er heel blij mee. 382 00:29:21,080 --> 00:29:25,600 Sameh denkt dat de karkassen op een specifieke cultus wijzen. 383 00:29:25,760 --> 00:29:30,480 Je krijgt het idee dat er een ramcultus was. 384 00:29:31,640 --> 00:29:36,560 De oude Egyptenaren zagen rammen als heilige vruchtbaarheidssymbolen. 385 00:29:36,720 --> 00:29:39,920 Als weergaves van hun goden. 386 00:29:41,800 --> 00:29:44,800 In Zuid-Egypte werd de ram alom vereerd. 387 00:29:44,960 --> 00:29:49,160 Daar mummificeerden ze rammen en begroeven ze ritueel. 388 00:29:52,280 --> 00:29:59,200 De ramcultus verspreidde zich over heel Egypte, waaronder Abydos. 389 00:30:03,120 --> 00:30:06,720 Deze enorme hoeveelheid kan aangeven dat vereerders... 390 00:30:06,880 --> 00:30:11,040 ramschedels van talloze voorgaande rituelen verzamelden... 391 00:30:11,200 --> 00:30:15,280 en ze hier in een akelig massagraf legden. 392 00:30:15,440 --> 00:30:17,360 Het lijkt in één keer gedaan. 393 00:30:17,520 --> 00:30:20,120 Dat ze op een keer verzameld zijn. 394 00:30:20,280 --> 00:30:26,080 Op een bepaald moment besloten ze dat die talloze ramskoppen... 395 00:30:26,240 --> 00:30:29,880 naar het vereerde domein van Ramses II moesten. 396 00:30:30,040 --> 00:30:32,520 Sameh denkt dat de schedels hier gelegd zijn... 397 00:30:32,680 --> 00:30:36,200 vanwege de link tussen de tempel en Ramses. 398 00:30:36,360 --> 00:30:39,395 Sameh wil weten of het gewelfde bouwwerk... 399 00:30:39,520 --> 00:30:43,240 ook bewijs bevat van die cultus. 400 00:30:43,400 --> 00:30:46,880 Bij de opgraving heeft het team genoeg puin verwijderd... 401 00:30:47,040 --> 00:30:49,760 om de hele ingang bloot te leggen. 402 00:30:49,920 --> 00:30:55,040 Sameh kan voor het eerst het mysterieuze bouwwerk betreden. 403 00:30:55,200 --> 00:30:58,080 Het is zo donker binnen. 404 00:31:02,360 --> 00:31:04,280 In Saqqara... 405 00:31:05,360 --> 00:31:09,680 gaat Ola een smalle, instabiele schacht van acht meter diep in. 406 00:31:09,840 --> 00:31:13,075 Om de nieuwe tombe te verkennen. 407 00:31:13,200 --> 00:31:16,080 Eindelijk. Wat een avontuur. 408 00:31:20,120 --> 00:31:25,635 Ola wil onderzoeken of deze tombe uit de tijd van Ramses stamt... 409 00:31:25,760 --> 00:31:32,000 en of hij onthult hoe de koning zorgde dat z'n generaals hem trouw bleven. 410 00:31:40,080 --> 00:31:45,840 De tombe bevat aardewerk, ooit gevuld met eten en drinken voor de doden. 411 00:31:48,680 --> 00:31:55,480 Anders dan ik had verwacht, maar wel interessant. 412 00:31:55,640 --> 00:32:00,960 Ola ontdekt meerdere nissen in de muren van de tombe. 413 00:32:01,120 --> 00:32:06,160 We hebben veel doden in elke nis. 414 00:32:06,320 --> 00:32:10,040 Deze ligt vol met skeletten. Wat is dit nou? 415 00:32:10,200 --> 00:32:13,440 Mijn god. Dit zijn de ribben. 416 00:32:13,600 --> 00:32:19,355 Dit stuk hout bewijst dat er een houten sarcofaag lag. 417 00:32:19,480 --> 00:32:24,440 Deze ontheiligde resten bewijzen dat hier grafrovers binnen waren... 418 00:32:24,600 --> 00:32:28,760 op zoek naar kostbaarheden die bij de mummies lagen. 419 00:32:28,920 --> 00:32:33,920 Ze namen de kostbare dingen mee, maar lieten andere grafspullen achter. 420 00:32:34,080 --> 00:32:36,160 Dit is heel fraai. 421 00:32:37,840 --> 00:32:43,160 Dit is een deel van een bord. En nog eentje. 422 00:32:43,320 --> 00:32:45,200 Wil je soep? 423 00:32:47,320 --> 00:32:53,435 Ola herkent de stijl van het aardewerk en kan er graven mee dateren. 424 00:32:53,560 --> 00:32:57,835 Het kan uit de latere periode komen, de 26e dynastie. 425 00:32:57,960 --> 00:33:04,640 De 26e dynastie begon bijna 600 jaar na Ramses' bewind. 426 00:33:04,800 --> 00:33:08,200 Dat kan de aardewerkscherf verklaren met de demotische tekst... 427 00:33:08,360 --> 00:33:12,360 die Ola boven aan de schacht vond. 428 00:33:12,520 --> 00:33:18,200 Het begint erop te lijken dat de tombe niets met Ramses te maken heeft. 429 00:33:18,360 --> 00:33:21,595 Dit moet allemaal bestudeerd worden. 430 00:33:21,720 --> 00:33:27,280 Maar dan ziet Ola iets veelbelovends, verborgen tussen de begraven potten. 431 00:33:27,440 --> 00:33:32,075 Interessant. Dit is de sik van de sarcofaag. 432 00:33:32,200 --> 00:33:35,435 Dit betekent dat die persoon belangrijk was. 433 00:33:35,560 --> 00:33:38,320 Meestal een symbool van een hoge rang. 434 00:33:38,480 --> 00:33:42,075 Een van de mensen in de kring rond Ramses. 435 00:33:42,200 --> 00:33:44,440 Interessant. 436 00:33:44,600 --> 00:33:49,080 De uitgehouwen houten sik duidt op iemand met een hoge status. 437 00:33:49,240 --> 00:33:52,195 Mogelijk uit de tijd van Ramses. 438 00:33:52,320 --> 00:33:57,435 De tombe kan toch aangelegd zijn tijdens het bewind van Ramses. 439 00:33:57,560 --> 00:34:03,560 De artefacten uit de 26e dynastie zijn er dan eeuwen later in gelegd. 440 00:34:03,720 --> 00:34:08,800 Het gebied werd toen opnieuw gebruikt voor graven. 441 00:34:08,960 --> 00:34:11,955 De oude Egyptenaren hergebruikten tombes vaak... 442 00:34:12,080 --> 00:34:15,595 eeuwen nadat ze aangelegd waren. 443 00:34:15,720 --> 00:34:21,155 Daardoor is het lastig voor egyptologen om ze te dateren. 444 00:34:21,280 --> 00:34:25,240 De vondst van een andere tombe, mogelijk uit de tijd van Ramses... 445 00:34:25,400 --> 00:34:29,920 is zo aanlokkelijk dat Ola dieper wil graven. 446 00:34:30,080 --> 00:34:31,720 Weet je wat we nu gaan doen? 447 00:34:31,880 --> 00:34:35,635 We halen het zand uit de nissen. 448 00:34:35,760 --> 00:34:40,640 Alles gaat dan mee naar buiten en daar zeven we het. 449 00:34:42,000 --> 00:34:44,555 Er is nog enorm veel werk te doen... 450 00:34:44,680 --> 00:34:48,800 om het hele verhaal achter deze tombe te onthullen. 451 00:34:48,960 --> 00:34:51,160 Wat een avontuur. 452 00:34:53,400 --> 00:34:57,840 Tot nu toe suggereert het dat Ramses z'n generaals beloonde... 453 00:34:58,000 --> 00:35:00,595 met de hoop op eeuwig leven. 454 00:35:00,720 --> 00:35:04,760 De belofte van een weelderige begrafenis in het heilige Saqqara... 455 00:35:04,920 --> 00:35:08,075 in de schaduw van de eerste piramide... 456 00:35:08,200 --> 00:35:09,840 zorgde dat ze loyaal bleven. 457 00:35:10,000 --> 00:35:13,640 Het hielp Ramses z'n dynastie in stand te houden. 458 00:35:18,600 --> 00:35:20,795 In Abydos... 459 00:35:20,920 --> 00:35:26,960 gaat Sameh zo het 2000 jaar oude bouwwerk voor het eerst in. 460 00:35:27,120 --> 00:35:32,675 Het is er heel donker en het is moeilijk om te zien wat erin zit. 461 00:35:32,800 --> 00:35:36,075 We halen er licht bij, dan kunnen we naar binnen. 462 00:35:36,200 --> 00:35:39,400 Geef me de lamp. Heel goed, geweldig. 463 00:35:39,560 --> 00:35:41,360 Sameh hoopt dat het bouwwerk... 464 00:35:41,520 --> 00:35:44,720 dat duizend jaar na Ramses' dood is gebouwd... 465 00:35:44,880 --> 00:35:50,560 bewijst dat er bij de tempel sprake was van een cultus. 466 00:35:53,800 --> 00:35:56,200 Dat het meer zegt over de blijvende kracht... 467 00:35:56,360 --> 00:36:00,240 van de invloed van de farao op het oude Egypte. 468 00:36:04,720 --> 00:36:07,080 Het is groot. 469 00:36:08,440 --> 00:36:13,200 Erg verrassend dat het plafond afgewerkt is met modder. 470 00:36:13,360 --> 00:36:14,960 Heel zorgvuldig. 471 00:36:15,120 --> 00:36:20,280 Nogal ongebruikelijk, want het is zwaar om hier te gaan stuken. 472 00:36:20,440 --> 00:36:22,880 Sameh zoekt naar inscripties... 473 00:36:23,040 --> 00:36:26,040 die wijzen op het nut van het bouwwerk. 474 00:36:26,200 --> 00:36:28,755 Maar de muren zijn kaal. 475 00:36:28,880 --> 00:36:31,040 Hij bestudeert de ligging. 476 00:36:31,200 --> 00:36:34,800 Hij denkt dat de grootste aanwijzing voor het belang ervan... 477 00:36:34,960 --> 00:36:37,075 in de positionering te vinden is. 478 00:36:37,200 --> 00:36:41,720 Het is langs de noordelijke muur van de tempel gebouwd. 479 00:36:41,880 --> 00:36:44,080 Een zeer vereerde plek. 480 00:36:44,240 --> 00:36:46,760 Tijdens de ptolemaeïsche periode... 481 00:36:46,920 --> 00:36:50,920 werd dit voor een bepaalde cultus aangelegd. 482 00:36:54,120 --> 00:36:59,520 Sameh denkt dat dit bouwwerk nooit is gebruikt. 483 00:36:59,680 --> 00:37:02,800 De plek, precies naast Ramses' tempel... 484 00:37:02,960 --> 00:37:07,800 suggereert dat de cultus Ramses zelf vereerde. 485 00:37:07,960 --> 00:37:12,760 Ook al is het bouwwerk van lang na Ramses' dood. 486 00:37:12,920 --> 00:37:16,760 Vereringen van andere farao's duren meestal twee of drie eeuwen. 487 00:37:16,920 --> 00:37:18,720 Dit gaat om duizend jaar. 488 00:37:18,880 --> 00:37:23,315 Het begraven bouwwerk, het aardewerk en de ramskoppen... 489 00:37:23,440 --> 00:37:27,755 wijzen allemaal op de kracht van Ramses' blijvende aantrekkingskracht. 490 00:37:27,880 --> 00:37:30,080 Hij denkt dat het aantoont dat de farao... 491 00:37:30,240 --> 00:37:33,320 duizend jaar na z'n dood nog vereerd werd. 492 00:37:33,480 --> 00:37:36,080 Eeuwen langer dan andere farao's. 493 00:37:36,240 --> 00:37:42,520 Het zegt veel over hoe belangrijk deze farao was voor de Egyptenaren. 494 00:37:47,360 --> 00:37:52,555 In Deir el-Medina is Cedrics team al twee dagen bezig... 495 00:37:52,680 --> 00:37:55,560 om iets wat op een kamer lijkt binnen te komen. 496 00:37:55,720 --> 00:37:57,680 Hij ligt onder in een schacht. 497 00:37:57,840 --> 00:38:02,315 Naast de tombe van Ramses' architect Neferhotep. 498 00:38:02,440 --> 00:38:04,360 Maar in de ingang van de kamer... 499 00:38:04,520 --> 00:38:08,315 blokkeren onstabiele keien nog steeds de doorgang. 500 00:38:08,440 --> 00:38:11,400 Het is duidelijk dat we ze niet kunnen ophijsen. 501 00:38:11,560 --> 00:38:14,040 We moeten een andere manier vinden. 502 00:38:14,200 --> 00:38:16,800 Het plafond van de tunnel voorkomt... 503 00:38:16,960 --> 00:38:19,760 dat ze de keien er met de katrol uit kunnen hijsen. 504 00:38:19,920 --> 00:38:24,160 Ze gebruiken een geïmproviseerde hellingbaan om ze weg te schuiven. 505 00:38:25,800 --> 00:38:30,480 De ingang is eindelijk vrij en de geur is veelbelovend. 506 00:38:30,640 --> 00:38:34,320 In de schacht rook ik de specifieke geur van mummies. 507 00:38:34,480 --> 00:38:36,555 Voor we de grafkamer binnengaan... 508 00:38:36,680 --> 00:38:40,840 moeten we voor de zekerheid een mondmasker dragen. 509 00:38:41,000 --> 00:38:45,515 Een nieuwe tombe met mummies binnengaan, kan gevaarlijk zijn. 510 00:38:45,640 --> 00:38:50,000 De oude lijken kunnen schimmels hebben die nadelig zijn voor mensen. 511 00:38:53,040 --> 00:38:54,960 Hij hoopt hier meer te ontdekken... 512 00:38:55,120 --> 00:38:59,760 over de kracht van Ramses' invloed op de oude Egyptenaren. 513 00:39:01,280 --> 00:39:02,795 Oké, mooi. 514 00:39:02,920 --> 00:39:05,400 Het is inderdaad een grafkamer. 515 00:39:05,560 --> 00:39:09,560 Achterin ligt de ruimte vol met oude overblijfselen. 516 00:39:09,720 --> 00:39:14,040 Ik zie hier veel linnen, gemummificeerde lijken. 517 00:39:14,200 --> 00:39:17,560 Verschillende manieren van mummificatie, van balseming. 518 00:39:17,720 --> 00:39:19,040 Nogal een chaos. 519 00:39:19,200 --> 00:39:25,200 Zo is het ooit niet begonnen. Er is hier duidelijk iets gebeurd. 520 00:39:25,360 --> 00:39:28,360 Een gruwelijk tors verschaft Cedric een aanwijzing... 521 00:39:28,520 --> 00:39:31,880 waardoor hij sommige mummies kan dateren. 522 00:39:32,040 --> 00:39:35,800 De meeste mummies stammen uit de ptolemaeïsche tijd. 523 00:39:35,960 --> 00:39:38,920 Het lijkt erop dat deze schacht en grafkamer... 524 00:39:39,080 --> 00:39:41,960 opnieuw gebruikt zijn in een latere periode. 525 00:39:43,080 --> 00:39:47,200 Cedric denkt dat deze Egyptenaren ervoor kozen om begraven te worden... 526 00:39:47,360 --> 00:39:52,000 onder de tombe van Neferhotep, omdat hij Ramses' architect was. 527 00:39:52,160 --> 00:39:56,920 Misschien wilden ze in de buurt zijn van iemand die heel belangrijk was... 528 00:39:57,080 --> 00:40:00,800 tijdens het bewind van Ramses II, een zeer beroemd iemand. 529 00:40:00,960 --> 00:40:04,800 Door hier begraven te worden hoopten ze te delen... 530 00:40:04,960 --> 00:40:09,555 in Ramses' eeuwige glorie. Bewijs van de blijvende kracht... 531 00:40:09,680 --> 00:40:12,355 van Ramses' bijna goddelijke aantrekkingskracht. 532 00:40:12,480 --> 00:40:14,480 Zo spannend om hier te zijn. 533 00:40:14,640 --> 00:40:18,920 De grafkamer en deze lijken zijn een opmerkelijke ontdekking. 534 00:40:19,080 --> 00:40:24,040 Maar Cedric en z'n team hebben nu wel een berg werk te verzetten. 535 00:40:24,200 --> 00:40:27,640 We hebben nog veel te doen. We moeten snappen wat er gebeurd is. 536 00:40:27,800 --> 00:40:32,640 Wie zijn die mensen die hier liggen? Heel veel vragen. 537 00:40:36,120 --> 00:40:38,435 Op de oostelijke oever van de Nijl... 538 00:40:38,560 --> 00:40:43,600 gaat Aliaa de enorme Luxor-tempel onderzoeken. 539 00:40:43,760 --> 00:40:48,275 Ramses beloonde z'n zonen na hun dood met een overdadige tombe. 540 00:40:48,400 --> 00:40:53,480 Aliaa wil nu weten hoe ze hem hielpen met z'n machtige dynastie... 541 00:40:53,640 --> 00:40:56,635 toen ze nog leefden. 542 00:40:56,760 --> 00:41:00,595 Als je hier staat, voor die enorme zuilen... 543 00:41:00,720 --> 00:41:06,160 dan voel je je zo klein, vergeleken met die gigantische cultuur. 544 00:41:07,800 --> 00:41:11,195 Grote delen van de tempel werden door Ramses gebouwd. 545 00:41:11,320 --> 00:41:14,800 En hij zorgde ervoor dat iedereen dat wist. 546 00:41:14,960 --> 00:41:19,195 De cartouches van Ramses de Grote zijn altijd groots. 547 00:41:19,320 --> 00:41:24,160 En groot in omvang. Je herkent ze meteen. 548 00:41:24,320 --> 00:41:28,800 Omdat Ramses' cartouches van heel ver te zien zijn. 549 00:41:28,960 --> 00:41:30,960 Die van anderen niet. 550 00:41:31,920 --> 00:41:33,920 Verborgen achter een rij zuilen... 551 00:41:34,080 --> 00:41:39,480 beeldt een opmerkelijk reliëf 17 van Ramses' kinderen af. 552 00:41:39,640 --> 00:41:43,960 Het tweede kind dat wordt afgebeeld, heet Ramses. 553 00:41:44,120 --> 00:41:47,440 Het vierde heet Chaemwase. 554 00:41:47,600 --> 00:41:51,400 En hier zien we Merenptah. 555 00:41:51,560 --> 00:41:56,875 Heel ongewoon dat z'n kinderen hier in de tempel op de muur te zien zijn. 556 00:41:57,000 --> 00:42:00,480 Maar door dat zo te doen... 557 00:42:00,640 --> 00:42:04,720 laat hij heel Egypte zien wie z'n kinderen zijn. 558 00:42:04,880 --> 00:42:08,080 Ramses loofde z'n kinderen niet alleen openlijk... 559 00:42:08,240 --> 00:42:11,920 hij gaf ze ook machtige banen in z'n koninkrijk. 560 00:42:13,480 --> 00:42:17,760 Ramses gaf enkele van z'n zoons hoge rangen in het leger... 561 00:42:17,920 --> 00:42:21,640 om met hem samen te strijden in z'n militaire campagnes. 562 00:42:23,160 --> 00:42:28,000 Samen vielen ze ten noorden van Egypte de vijand aan, de Hettieten. 563 00:42:28,160 --> 00:42:32,120 Ze belegerden meerdere van hun versterkte steden. 564 00:42:34,480 --> 00:42:38,960 Hij benoemde andere zoons tot hogepriesters, om cultussen te leiden. 565 00:42:39,120 --> 00:42:42,840 Om zo z'n religieuze en politieke autoriteit zeker te stellen. 566 00:42:44,360 --> 00:42:47,960 Ramses hield z'n zoons z'n hele leven dicht bij zich... 567 00:42:48,120 --> 00:42:53,600 om de controle over Egypte te houden en z'n dynastie zeker te stellen. 568 00:42:53,760 --> 00:42:57,920 Na een heerschappij van 66 jaar stierf Ramses. 569 00:42:58,080 --> 00:43:02,960 De troon ging naar z'n oudste nog levende zoon: Merenptah. 570 00:43:04,440 --> 00:43:07,440 Ramses zorgde ervoor dat z'n dynastie kon voortbestaan. 571 00:43:07,600 --> 00:43:10,040 Door meer dan 100 kinderen te verwekken... 572 00:43:10,200 --> 00:43:13,680 en vele daarvan op sleutelposities te zetten. 573 00:43:13,840 --> 00:43:17,560 Hij heeft die kinderen geleerd om in z'n voetsporen te treden. 574 00:43:17,720 --> 00:43:21,595 Om alles te doen wat hij voor ogen had. 575 00:43:21,720 --> 00:43:25,880 Ik denk dat Ramses zoveel mogelijk kinderen verwekte... 576 00:43:26,040 --> 00:43:31,680 om te zorgen dat niemand de troon kon inpikken van de Ramessiden. 577 00:43:33,640 --> 00:43:36,720 Het ingenieuze plan van de koning werkte. 578 00:43:38,160 --> 00:43:40,960 Na een machtig en langdurig bewind... 579 00:43:41,120 --> 00:43:46,440 bleef z'n bloedlijn nog drie generaties op de troon. 580 00:43:46,600 --> 00:43:52,760 De Egyptenaren aanbaden hem mogelijk 1000 jaar na z'n dood als een god. 581 00:43:52,920 --> 00:43:59,920 Ook nu nog herinneren we ons Ramses II als de grootste farao van Egypte. 582 00:44:00,080 --> 00:44:03,080 Ondertiteld door: Diederik Eekhout 583 00:44:04,305 --> 00:45:04,358 Watch Online Movies and Series for FREE www.osdb.link/lm